Qashshoqlik va tengsizlikka qarshi kurashga ixtisoslashgan Oxfam xalqaro notijorat tashkiloti dollardagi milliarderlar boyligi qanday o‘sib borayotgani, ularning jamg‘arma manbalari, kambag‘allar va boylar o‘rtasidagi tafovutga bag‘ishlangan hisobotini e’lon qildi. Meduza hisobotdagi eng qiziqarli faktlarni taqdim etdi.

Oxfam hisobotidagi asosiy fikrlar

Milliarderlar haqida

2024 yilda butun dunyo bo‘ylab milliarderlarning boyligi 2023 yilga nisbatan uch barobar tezroq o‘sdi va 15 trillion dollarga yetdi.

Oxirgi yil ichida dunyoda milliarderlar soni 204 nafarga ko‘paydi (2565 nafardan 2769 nafarga). Bu haftasiga 4 nafar yangi milliarder degani.

Har bir milliarderning boyligi kuniga o‘rtacha 2 million dollarga oshgan. 10 nafar eng boy milliarderning boyligi kuniga 100 millionga. Agar ular to‘satdan boyligining 99 foizini yo‘qotsa ham, baribir milliarder bo‘lib qolishadi.

Trillionerlar haqida

Bir yil oldin Oxfam dunyoda 10 yil ichida birinchi trillioner paydo bo‘lishini bashorat qilgan edi. Ammo agar eng badavlat kishilarning boyligi hozirgidek tez o‘sishda davom etsa, 10 yildan keyin dunyoda bir emas, besh nafar trillioner bo‘ladi.

Dunyoning eng boy odamlari birinchi trillioner bo‘lish uchun eng katta imkoniyatga ega: Tesla va SpaceX bosh direktori Ilon Mask, Amazon asoschisi Jyeff Bezos, Meta asoschisi Mark Tsukerberg, Oracle asoschisi Larri Ellison va LVMH rahbari Bernard Arno va uning oilasi. Hozir 400 mlrd dollar davlatga ega Mask trillionga birinchi bo‘lib yetishishi mumkin. Oxfam hisob-kitoblariga ko‘ra, buning uchun unga besh yildan kamroq vaqt kerak bo‘ladi.

Eng boylarning davlati manbalari haqida

Hisob-kitoblarga ko‘ra, dunyodagi milliarderlar boyligining 36 foizi meros bo‘lib qolgan, 18 foizi ma’lum bir sohadagi monopoliya asosida yuzaga kelgan, 6 foizi esa hukumat bilan aloqalar natijasidir.

Dunyoning 30 yoshgacha bo‘lgan barcha milliarderlari o‘z boyligini meros qilib olgan. Meros boyligi eng ko‘p bo‘lgan mintaqa Lotin Amerikasi hisoblanadi.

Dunyodagi tengsizlik haqida

1820 yilda dunyodagi eng boy odamlar 10 foizining daromadi eng kambag‘al 50 foiznikidan 18 baravar ko‘p edi. 2020 yilda 38 barobar ko‘p bo‘ldi.

Taxminan 3,6 milliard odam (dunyo aholisining 44 foizi) kuniga 6,85 dollardan kam daromad bilan yashaydi. Ularning soni 1990 yildan beri deyarli o‘zgarmagan.

2017 yilda dunyo bo‘ylab davlat rahbarlarining 39 foizi Buyuk Britaniya, AQSh yoki Fransiyadagi universitetlarda ta’lim olgan.

Global janubdagi mamlakatlar haqida

Global janubda bir xil ko‘nikmalarni talab qiladigan ish o‘rinlariga shimolga qaraganda 87-95% kamroq maosh to‘lanadi.

Past va o‘rta daromadli mamlakatlar o‘z budjetining o‘rtacha 48% qarzlarini to‘lashga, ko‘pincha xususiy kreditorlarga sarflaydi.

1970 yildan 2023 yilgacha Global janubdagi davlatlar Global Shimoldagi kreditorlarga 3,3 trillion dollar foiz to‘lagan.

Oxfam nima taklif qiladi

Oxfam International ijrochi direktori Amitabh Bexar so‘zlariga ko‘ra, «global iqtisodiyotni imtiyozli bir necha guruh egallab olishi bir paytlar tasavvur qilib bo‘lmaydigan darajaga yetdi».

O‘sib borayotgan boylik konsentratsiyasiga qarshi turish va tengsizlikni kamaytirish uchun Oksfam bir nechta choralarni taklif qiladi. Birinchidan, eng boy odamlar uchun meros solig‘ini joriy qilish va ular uchun boshqa soliqlarni oshirish. Ikkinchidan, aholining eng boy 10 foizining daromadi eng kambag‘al 40 foiz daromadidan oshmasligini ta’minlash (Oxfam ma’lumotlariga ko‘ra, hukumatlar va xalqaro tashkilotlar buni nazorat qilishi kerak). Uchinchidan, sobiq mustamlaka bo‘lgan mamlakatlarga tovon to‘lash, bu to‘lovlar yukini «mustamlakachilikdan eng ko‘p foyda ko‘rgan eng boylarga» yuklash.