Bolalar, erta va majburiy nikoh (BEMN) Yevrosiyoda keng tarqalgan va yetarlicha hal etilmagan muammo bo‘lib qolmoqda. Bunda kam ta’minlangan oilalar, qishloq joylari va mojarolardan aziyat chekkan hududlardagi qizlar va yosh ayollar o‘rtasida sezilarli darajada yuqori ko‘rsatkichlar saqlanib qolgan. Bu haqda Equality Now xalqaro inson huquqlari tashkiloti hisobotida aytiladi.
Qayd qilinishicha, Gurjiston va Qirg‘iziston Yevrosiyoda bolalar nikohining eng katta ko‘rsatkichiga, O‘zbekiston esa eng kichik ko‘rsatkichiga ega.
Tadqiqotda Yevrosiyoning yettita davlati: Armaniston, Ozarboyjon, Gurjiston, Qirg‘iziston, Rossiya, Tojikiston va O‘zbekistondagi bolalar nikohi, erta nikoh va majburiy nikoh (BEMN) muammosi har tomonlama tahlil qilingan. U inson huquqlarining buzilishiga qarshi kurashish uchun asosiy sabablar, oqibatlar, huquqiy va siyosiy asoslar va ehtimoliy aralashuv strategiyalarini o‘rganadi.
Hisobotda aytilishicha, yetti davlatning barchasi bolalar va majburiy nikohga oid qonunlarni isloh qilish bo‘yicha choralar ko‘rgan, biroq faqat Gurjiston va Ozarboyjon nikoh uchun minimal yoshni istisnosiz 18 yosh deb belgilagan.
Qolganlari ota-ona roziligi va/yoki mahalliy hokimiyat ruxsati bilan 18 yoshga to‘lgunga qadar nikoh qurishga ruxsat beruvchi qonuniy qoidalarni saqlab qolmoqda. Rossiyaning bir qancha mintaqalarida 14 yoshdan boshlab nikohga ruxsat berilgan.
Voyaga yetmaganlar ishtirokida rasmiy ro‘yxatga olingan nikohlar darajasi mamlakatlar o‘rtasida va mamlakat ichida sezilarli darajada farq qiladi. Gurjiston eng yuqori tarqalish darajasiga ega, 20 yoshdan 24 yoshgacha bo‘lgan ayollarning 14 foizi 18 yoshdan oldin turmushga chiqdi va Kvemo Kartli kabi qishloq joylarida bu ko‘rsatkich 25 foizga etadi. Qirg‘izistonda ham yuqori ko‘rsatkich bor, xuddi shu yoshdagi ayollarning taxminan 13 foizi 18 yoshdan oldin turmushga chiqadi.
O‘zbekistonda bolalar nikohi eng past ko‘rsatkich – 3,4 foiz bo‘lib, so‘nggi o‘n yil ichida sezilarli darajada kamaygan. Biroq, Sharqiy mintaqada tarqalish darajasi 11 foiz miqdorida qolmoqda.
Armanistonda erta turmush qurish darajasi 5 foizni tashkil etadi va bu amaliyot kamayib borayotgan dunyodagi yetakchi o‘nta mamlakat qatoriga kiradi. Taraqqiyotga qaramay, qizlar 13 yoki 14 yoshida turmushga beriladigan yazidiylar jamoasida yosh nikohlar hamon keng tarqalgan.
Equality Now tashkiloti hukumatlarni nikoh uchun minimal yoshni istisnosiz 18 yosh etib belgilashga chaqirmoqda. Hukumatlar, shuningdek, qizlarni yosh turmushga uzatmaslik va maktabda ushlab turish uchun oilalarni moddiy rag‘batlantirish choralarini ko‘rishi kerak, deb hisoblamoqda.
