2024 yilda NATO Yevropa davlatlarining mudofaa xarajatlari Rossiya Ukrainaning Qrim yarimorolini qo‘shib olgan 2014 yilga nisbatan deyarli 50 foizga ko‘p bo‘lgan. Shu bilan birga, Yevropa davlatlarining qurolli kuchlari «barcha harbiy sohalarda u yoki bu darajada AQShga tayanishda davom etmoqda». Bu haqda Londonda joylashgan Xalqaro strategik tadqiqotlar instituti (IISS) 8 noyabr, juma kuni chop etilgan hisobotida aytiladi.
Yevropaning harbiy arsenali «sovuq urush tugaganidan keyin va keyingi o‘n yilliklardagi siyosiy qarorlar natijasida qisqardi». IISS ma’lumotlariga ko‘ra, Yevropada mudofaa sanoati ham qisqartirildi.
Mutaxassislarning ta’kidlashicha, 2022 yildan beri Rossiyaning Ukrainaga hujumidan keyin havo mudofaasi va artilleriya kabi qator sohalarda ishlab chiqarish doimiy ravishda oshib bormoqda. Shunday qilib, Germaniyaning Rheinmetall mudofaa kompaniyasi tomonidan chiqariladigan 155 mm snaryadlarning yillik ishlab chiqarilishi o‘n baravar oshdi va 700 000 donaga yetdi.
Kadrlar tarkibida yetishmovchilik
Shu bilan birga, Yevropada armiya xodimlarining yetishmasligi mavjud, deya ta’kidladi institut. NATO Yevropa mamlakatlari qurolli kuchlari «hali ham yaxshi shakllantirilmagan», deydi tadqiqot mualliflari. Ular yoshlarning shartnoma asosida xizmat qilishlari uchun yetarlicha rag‘bat yo‘qligini tan olishgan.
Yevropadagi qurol ishlab chiqaruvchilar mablag‘ yetishmasligidan shikoyat qilmoqda
Yevropadagi kichik va o‘rta mudofaa kompaniyalari Ukrainadagi urush va boshqa mojarolar tufayli talab ortib borayotgan bo‘lsa ham, innovatsiyalar va ishlab chiqarish liniyalarini kengaytirish uchun zarur bo‘lgan moliyalashtirishga erisha olmayapti, deb xabar berdi Reuters 31 oktyabr kuni. U o‘nga yaqin kompaniyalar, hukumat amaldorlari va mudofaa sohasi ekspertlari bilan suhbatlashdi va ularning barchasi Yevropa hukumatlari kichik biznes uchun moliyalashtirish imkoniyatlarini yaxshilash yo‘llarini ko‘rib chiqishlari kerak degan fikrga kelishdi.
Hukumat mablag‘laridan foydalana olmaslik, byurokratik to‘siqlar va banklarning ekologik, ijtimoiy va boshqaruv (ESG) mezonlarini buzish qo‘rquvi tufayli kredit berishni istamasligi Yevropada kichik va o‘rta mudofaa biznesining rivojlanishiga to‘sqinlik qilmoqda, deydi suhbatdoshlar. «So‘nggi paytlarda mudofaa va xavfsizlik sanoati duch kelgan muammolarning aksariyati mavjud bo‘lib qolmoqda yoki hatto yomonlashmoqda», dedi Chexiya Mudofaa sanoati uyushmasi prezidenti Irji Ginek Reuters agentligiga.
Dunyoda harbiy xarajatlarning o‘sishi
Yevropa Komissiyasining 2024 yilgi hisobotiga ko‘ra, Yevropa Ittifoqining mudofaa bo‘yicha kichik va o‘rta korxonalari 1 milliard yevrodan 2 milliard yevrogacha bo‘lgan qarzni moliyalashtirish bo‘yicha tanqislikka duch kelmoqda, bu esa ularning o‘sishini to‘xtatib, operatsiyalarni qisqartirishga va Yevropa Ittifoqidan tashqarida mablag‘ izlashga majbur qilmoqda.
Stokholm xalqaro tinchlikni o‘rganish instituti (SIPRI) hisob-kitoblariga ko‘ra, 2023 yilda jahonda jami harbiy xarajatlar 6,8 foizga o‘sdi va 2,443 trillion dollar yoki jahon yalpi ichki mahsulotining 2,3 foizini tashkil etib, rekord darajaga yetdi.
