Stalin qatag‘onlari qurbonlari dafn etilgan Petrozavodsk yaqinidagi «Krasnyy bor» memorial qabristonidan bir qancha yodgorlik belgilari yo‘qoldi. Bu haqda 4 avgust, yakshanba kuni From Karelia with freedom loyihasi mahalliy faollarga tayanib xabar berdi.
Nashr keltirgan guvohlarning so‘zlariga ko‘ra, qabristondan daraxtlardan birida joylashgan qatl etilgan polyaklar xotirasiga bag‘ishlangan xoch g‘oyib bo‘lgan. Bundan tashqari, noma’lum shaxslar qatag‘on qilingan ukrainaliklar xotirasiga o‘rnatilgan ustunlarni qazib olishgan.
Faollarning ta’kidlashicha, buzg‘unchilik izlari yangi, bu voqea va SSSRda Katta terror qurbonlarini xotirlash xalqaro kunining bir yilligi o‘rtasidagi bog‘liqlikni ko‘rsatishi mumkin. Rossiya Federatsiyasida rasman nishonlanmagan sana 5 avgustga to‘g‘ri keladi.
«Krasnyy Bor»ni topgan tarixchining o‘zi Rossiyada ta’qibga uchradi
«Krasnyy Bor» - SSSRda Katta Terror davrida Kareliyada qatl etilgan odamlarning kamida ikkita ommaviy dafn qilingan joylaridan biri. Bu haqda faqat 1997 yilda, yaqin atrofdagi Derevyannoye qishlog‘i aholisi yer ostidan inson jasadi qoldiqlarini topganida ma’lum bo‘ldi.
Shu munosabat bilan Kareliya o‘lkashunosi Yuriy Dmitriyev hududni o‘rganib chiqdi va 40 ga yaqin qabrni aniqladi. Mahalliy prokuratura «NKVD» 1937 va 1938 yillarda bu joylarda ommaviy qatllarni amalga oshirganini tasdiqladi. Dmitriyevning so‘zlariga ko‘ra, «Krasnyy Bor»da kamida 1193 kishi otib tashlangan.
2016 yilda Dmitriyev asrab olingan qizining shaxsiy fotosuratlarini olganlikda ayblanib, jinoiy javobgarlikka tortilgan. Dmitriyev sud tomonidan oqlandi, ammo 2018 yilda unga qarshi yangi ish ochildi - axloqsiz harakatlar va noqonuniy qurol saqlash ayblovlari bilan.
2021 yilda 65 yoshli Dmitriyev 15 yilga qattiq tartibli koloniyaga hukm qilingan. Uning o‘zi aybini tan olmadi va tarixchi tarafdorlari uning ta’qib qilinishini inson huquqlari faoliyati bilan bog‘lashdi. «Memorial» xalqaro inson huquqlari jamiyati Dmitriyevni siyosiy mahbus deb tan oldi, uni ozod qilish Yevropa Ittifoqi, shuningdek, turli mamlakatlar olimlari va san’at arboblari tomonidan talab qilindi.
Keyinchalik, tarixchi bir necha marta jazo kamerasiga yuborilgan, bu Rossiya qamoqxonalaridagi siyosiy mahbuslarga bosim o‘tkazishning odatiy usuliga aylandi.
Rossiyada Stalin qatag‘onlari haqidagi xotirani o‘chirishga harakat qilinmoqda
«Krasnyy Bor»da yodgorlik belgilarining yo‘qolishi Katta terror qurbonlari yodgorliklariga bunday munosabatda bo‘lingan birinchi holat emas. So‘nggi yillarda Rossiya Federatsiyasida vandallar «So‘nggi manzil» loyihasi doirasida turli shaharlardagi uylarda qatag‘on qilingan odamlarning ismlari yozilgan belgilarni tobora ko‘proq yo‘q qilmoqda - faollar fikriga ko‘ra, bu rasmiylarning roziligi bilan sodir bo‘lmoqda.
SSSRda qatag‘on qilinganlar haqidagi xotirani o‘chirishga urinishlar Rossiya Federatsiyasining Ukrainaga keng ko‘lamli hujumi boshlanishi fonida kuchaydi - ukrainlar, polyaklar, litvaliklar va boshqa xalqlar vakillari sharafiga o‘rnatilgan yodgorlik belgilari yo‘qola boshladi.
Shu bilan birga, 2024 yil fevral oyida «Proyekt» nashri zamonaviy Rossiyasidagi repressiya ko‘lamini hisoblab chiqdi. Agar 2018-2023 yillarda Rossiya Federatsiyasida sudlarga kelib tushgan jinoiy va ma’muriy ishlar soni olinsa, bu SSSRdagi barcha bosh kotiblarning repressiya ko‘lamidan oshib ketadi, Iosif Stalin bundan mustasno.
