Zaporijjya atom elektr stansiyasidagi (ZAES) vaziyat xavotirli va beqaror bo‘lib qolmoqda, bu yerda barcha yetti asosiy tamoyil – yadro xavfsizligining «yetti ustuni to‘liq yoki qisman» buzilgan. Bu haqda Atom energiyasi bo‘yicha xalqaro agentlik (AEXA) direktori Rafael Grossi 3 iyun, dushanba kuni tashkilot boshqaruv kengashida hisobot berish chog‘ida aytib o‘tdi.
«Aprel oyi boshida Zaporijjya atom elektr stansiyasi deyarli bir yarim yil ichida birinchi marta to‘g‘ridan to‘g‘ri hujumga uchradi. Bu hujumlar Zaporijjya atom elektr stansiyasini himoya qilishning beshta aniq tamoyilidan birinchisini buzdi, bu haqda men kengashda birinchi bo‘lib aytib o‘tgan edim», - dedi Grossi direktorlar kengashiga. Uning aniqlik kiritishicha, aprel oyidan beri Zaporijjya AESning barcha oltita reaktori «sovuq holda to‘xtab qolgan» holatda edi, biroq stansiyani egallab turgan Rossiya vakillari «har doim ham» AEXA inspektorlariga mahalliy xavfsizlik tizimlariga kirish imkonini bermaydi. Grossi, shuningdek, Zaporijjya atom elektr stansiyasidagi vaziyatni «Rosatom» rahbari Aleksey Lixachev bilan muhokama qilganini aytdi, ammo bu muhokama natijalarini aniqlashtirmadi.
Ukraina hukumati nazorati ostidagi hududlarda joylashgan qolgan to‘rtta Ukraina atom elektr stansiyalarida AEXA tekshiruvi to‘siqlarsiz ishlaydi, dedi Grossi. «AEXA guruhlari zaxira qismlarni yetkazib berish zanjiridagi uzilishlar va stansiya xodimlari o‘rtasida yuqori darajadagi stress haqida xabar berishda davom etmoqda», dedi bosh direktor.
Rossiyaning Zaporijjya AESni qayta ishga tushirish rejalari xavfli
Rossiya Zaporijjya atom elektr stansiyasini qayta ishga tushirmoqchi, bu xavfli hisoblanadi, dedi o‘sha kuni Rafael Grossi. Bu haqda Sky News telekanaliga tayanib, «RBK-Ukraina» agentligi xabar berdi. Grossi, «Rosatom» rahbari bilan uchrashish uchun Moskvaga tashrif buyurganidan so‘ng, bosh direktor Rossiya stansiyani foydalanishdan chiqarmaslik uchun Zaporijjya AESni «qachondir» qayta ishga tushirishni rejalashtirayotganini tasdiqladi.
Uning ta’kidlashicha, Zaporijjya AESni qayta ishga tushirish uchun bir qator muhim shartlar bajarilishi kerak. «Hech qanday portlash yoki shunday harakatlar bo‘lmasligi kerak», dedi u va Zaporijjya AES barqaror tashqi elektr ta’minoti bilan ta’minlanishi kerakligini, bu esa o‘z navbatida. «mavjud liniyalarni kapital ta’mirlashni talab qilishini, hozirda harbiy harakatlar tufayli buni tasavvur qilish juda qiyin»ligini aytib o‘tdi.
Zaporijjya AESdagi barcha reaktorlar «sovuq to‘xtash» rejimiga o‘tkazildi
Zaporijjya atom elektr stansiyasining rossiyalik harbiylar tomonidan egallab olingan oltita energetika blokidan oxirgisi «sovuq to‘xtash» rejimiga o‘tkazildi, bu haqda stansiyaning Rossiya tomonidan tayinlangan «rahbariyati» 13 aprel kuni ma’lum qildi. Sovuq o‘chirish holati reaktorning yopilishini, sovitish suvi past bosimi va past haroratini saqlab turishini anglatadi.
Oxirgi reaktor to‘xtatilganda «xavfsiz ishlash chegaralari va shartlarining buzilishi qayd etilmagan» va sanoat obektidagi, sanitariya muhofazasi hamda kuzatuv zonasidagi radiatsiyaviy fon «o‘zgarmagan, tabiiy qiymatlar doirasida», dedi stansiyaning Rossiya nazoratidagi «ma’muriyati».
WSJ: Rossiya Zaporijjya AESni qayta ishga tushirish niyatida
Avvalroq The Wall Street Journal (WSJ) Rossiyaning Zaporijjya AESni qayta ishga tushirish rejalari haqida xabar bergan edi. Nashrning yozishicha, Putin bu haqda AEXA rahbari Rafael Grossiga u bilan yaqinda Sochida bo‘lgan uchrashuvida aytgan. Biroq, Rossiya Federatsiyasi bu rejalarni amalga oshirish muddatini aniqlashtirmadi. WSJ ta’kidlaganidek, Rossiya hukumati Zaporijjya AESdagi kamida bitta reaktorni ishga qaytarish niyatida, chunki qayta ishga tushirish Rossiya Federatsiyasiga 2022 yilgacha Ukraina elektr energiyasining beshdan bir qismini ta’minlagan atom elektr stansiyasini «egallashni normallashtirish» imkonini beradi.
Biroq, bu asossiz xavf tug‘diradi, deya ta’kidladi gazeta suhbatlashgan ekspertlar. Ularning ta’kidlashicha, Zaporijjya AES rossiyalik ishchilar o‘rganib qolgan «sovet tipidagi» stansiya emas: qisman Zaporijjya AES G‘arb boshqaruv tizimlari va Amerika yadro yoqilg‘isida ishlaydi. Shu munosabat bilan, mutaxassislar Rossiya Federatsiyasi qayta ishga tushirishni xavfsiz va muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun yetarli mutaxassislarni topishiga shubha qilishdi. Bundan tashqari, o‘tgan yili Kaxovska GES to‘g‘oni vayron qilinganidan keyin reaktor ishga tushirilsa, uni sovitish uchun yetarli miqdorda suv oqimini ta’minlash mumkinmi yoki yo‘qmi, bu ham noma’lum, deb ta’kidladi WSJ.
