Jizzaxda ikki fuqaro tomonidan tayyorlangan hazilomuz video ijtimoiy tarmoqlarda tarqalgan. Video qahramonlaridan biri yo‘l-patrul xizmati xodimi rolini o‘ynagan.
Jizzax viloyat IIB YHXB videoni ichki ishlar organlarini obro‘sizlantirish deb baholagan. Lekin vaynerlardan biri bu video orqali xodimlarning ustidan kulish niyati bo‘lmagani, shunchaki odamlarga yaxshi kayfiyat ulashmoqchi bo‘lganini ta’kidlagan.
“O‘zim vaynerman. Bu videoni besh kun oldin Rossiya kanallarining birida ko‘rib qolgandim va uni tarjima qilib chiqardim. Lekin bundan maqsad hech bir organ xodimining ustidan kulish emas, odamlarga sof kulgi ulashish maqsadida qilganman. Hamma videolarim shu maqsadda qilinadi”, – degan videoda YPX xodimi rolida ko‘rinish bergan yigit sud majlisida.
Jizzax viloyat IIB tomonidan videodagi fuqarolarga nisbatan ma’muriy ish qo‘zg‘atilgan va hujjatlar jinoyat ishlari bo‘yicha G‘allaorol tuman sudiga taqdim etilgan.
Sud tomonidan vaynerlar Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning 183-, 209-1-moddalari bilan aybdor deb topilgan. YPX xodimi rolini o‘ynagan fuqaroga 15 sutka, haydovchi rolini ijro etganga esa 10 sutka ma’muriy qamoq jazosi tayinlangan.
Advokat Abdumalik Abdullayevning fikricha, vaynerlarning qilmishi to‘g‘ri malakalanmagan. Ularga asossiz ayblovlar qo‘yilgan. Advokat bularni shunday izohlaydi.
“Videodagi shaxsning harakatlarini yuridik tahlil qiladigan bo‘lsak, avvalo, uning egnidagi sariq rangli nimcha, bosh kiyimi maxsus formali kiyim-bosh ekaniga aniqlik kiritilishi kerak. Bundan tashqari, ushbu kiyim ichki ishlar organlarining belgilangan namunadagi maxsus formasi ekaniga tegishli mutaxassis yoki ekspertiza xulosasi bilan oydinlik kiritilishi shart”, deydi Abdumalik Abdullayev.
Vaynerlar aybdor deb topilgan MJtKning 183-moddasida shunday deyiladi:
Mayda bezorilik, ya’ni jamoat joylarida uyatli so‘zlar bilan so‘kinish, fuqarolarga haqoratomuz shilqimlik qilish hamda jamoat tartibini va fuqarolarning osoyishtaligini buzuvchi shu kabi boshqa xatti-harakatlarda ifodalangan jamiyatda yurish-turish qoidalarini qasddan mensimaslik – BHMning 3 baravaridan 5 baravarigacha miqdorda jarima solishga yoki 15 sutkagacha muddatga ma’muriy qamoqqa olishga sabab bo‘ladi.
Forma masalasini ham qo‘yib turaylik. Biroq 15 sutkalik qamoqqa sabab bo‘lgan videoda vaynerlar mayda bezorilik qilmagan, jamoat joylarida uyatli so‘zlar bilan so‘kinmagan, fuqarolarga haqoratomuz shilqimlik qilmagan, jamoat tartibini buzmagan, fuqarolarning osoyishtaligini buzuvchi xatti-harakatlar qilmagan.
“Videoni ko‘rgan har bir shaxs rolikdagi insonning harakatlarida jamoat tartibini buzuvchi biror bir belgi yo‘qligini ko‘rishi mumkin. 183-modda mayda bezorilik uchun tayinlanadi. Ma’muriy javobgarlik kodeksida ushbu moddada ko‘zda tutilgan huquqbuzarlik jamoat tartibiga qaratilgan harakat hisoblanadi. Ya’ni bu yerda obekt – jamoat tartibi. Xo‘sh, videoda ichki ishlar organi xodimi kiyimida ekani iddao qilinayotgan erkak jamoat tartibini buzadigan qanday harakatlar qildi? Men buni ko‘rganim yo‘q”, deya ta’kidlaydi advokat.
Xo‘sh, hammasi kundek ravshan bo‘lsa, ma’muriy huquqbuzarlik ishini rasmiylashtirib sudga olib chiqqan ichki ishlar organi nima uchun vaynerlarga nisbatan 183-moddada ko‘zda tutilgan ayblovni qo‘yishgan?
Buning javob oddiy: vaynerlar tavbasiga tayantirilishi kerak bo‘lgan. Chunki formaga oid tartibni buzganlik uchun ma’muriy qamoq ko‘zda tutilmagan. Faqat shu ayblovning o‘zi qo‘yilganda vaynerlar nari borsa 1,5 mln so‘m jarima bilan qutulib ketgan bo‘lishardi. Aftidan ular tayyorlagan videodan “g‘ururi toptalgan” jizzaxlik YPX xodimlari hajviy video ijodkorlari qaytib bu mavzuga qo‘l urmasliklari uchun ham sanksiyasida qamoq ko‘zda tutilgan moddani tirkab qo‘yishgan. Sud esa masalaning bu jihatiga e’tibor qaratmagan ko‘rinadi.
“MJtKning 209-1-moddasida faqatgina jarima jazosi ko‘zda tutilgan. 183-moddada esa jarima bilan birgalikda ma’muriy qamoq jazosi ham bor. Keyingi paytda shaxsning 15 sutkagacha ma’muriy qamalishi uchun ushbu moddani qo‘shimcha modda sifatida malakalash trendga aylandi. Katta ehtimol bilan Jizzaxdagi holatda ham 183-moddaning qo‘yilishi sud tomonidan unga nisbatan 15 sutkagacha bo‘lgan ma’muriy qamoq qo‘llanishiga erishish. Tabiiyki, shunday bo‘lyapti.
Bunday amaliyotni men keskin qoralayman. Bu amaliyotning saqlanib qolishi, eng avvalo, davlat organlari, xususan, ichki ishlar organlariga nisbatan nafrat tug‘ilishiga sabab bo‘lishi mumkin. Shu bilan birga, jamiyatda IIO, umuman, davlatning huquqni muhofaza qiluvchi, kuch tuzilmalariga nisbatan qo‘rquv turg‘un saqlanib qolishiga sabab bo‘lishi mumkin. Mana shunday jazo choralari ko‘rilaversa, ertaga ichki ishlar organlarini ham hech kim tanqid qilmay qo‘yishi mumkin. So‘z erkinligi, ijod erkinligini qo‘llab-quvvatlayotgan ekanmiz, bunga yo‘l berishimiz kerak”, deb aytadi Abdumalik Abdullayev.
Bu kabi hajviy videolar boshqa davlatlarda ham bor. Xorijdagi vaynerlar yoki qiziqchilar ham politsiya yoxud boshqa kuch tuzilmalari xodimlari haqida hajviyalar, parodiyalar, satirik sahna ko‘rinishlari tayyorlashadi, ularning qonunga zid harakatlarini tanqid qilishadi va bu jarayonda ushbu organlarning formalaridan foydalanishadi.
Ammo bizdagi tanqidga toqatsiz tuzilmalardan farqli o‘laroq xorijda bunday videolar uchun uzr so‘rattirilmaydi, ularning ijodkorlari 10-15 sutkalab qamoqqa tashlanmaydi.
Jamshid Niyozov,
Kun.uz muxbiri
