Ijtimoiy so‘rov: Yoshlar Navoiy va Bobur haqida qanchalik bilishadi?

14 fevral – Zahiriddin Muhammad Bobur tavallud topgan kun.

Bobur siymosi nafaqat turkiy xalqlar, balki butun dunyo hamjamiyati tomonidan iste'dodli shoir, adolatli hukmdor, islom dinining Hindiston hududida keng tarqalishi, bu yerdagi tabaqaviy diskriminatsiya va xurofotga barham berilishida muhim rol o‘ynagan shaxs sifatida e'zozlanadi.

Bobur (taxallusi «sher» ma'nosini anglatadi, to‘liq ismi Zahiriddin Muhammad ibn Umarshayx Mirzo; (1483 yil, Andijon − 1530 yil, Agra) – shoir, tarixchi, geograf, davlat arbobi, iste'dodli sarkarda, boburiylar sulolasi asoschisi, temuriy shahzoda.

Otasi Umarshayx Mirzoning bevaqt halokati tufayli 12 yoshida taxtga o‘tirishga majbur bo‘ladi. Katta bobosi (Amir Temur – Mironshoh – Sulton Abusaid – Umarshayx Mirzo – Zahiriddin Muhammad) Amir Temurning vafotidan so‘ng tarqoqlikka yuz tutgan Movarounnahrni birlashtirishga kirishadi, ammo shimoldan bostirib kelgan Muhammad Shayboniyxon qarshiligini yenga olmaydi.

Natijada janubi-sharqqa – Afg‘oniston tomonga chekinishga majbur bo‘ladi. U yerdan Hindistonga o‘tib, XIX asr o‘rtasiga qadar hukm surgan Boburiylar sulolasiga asos soladi.

Zahiriddin Muhammad Bobur «Hind devoni» va «Kobul devoni»da jamlangan g‘azal va ruboiylari bilan adabiyotda ham o‘chmas iz qoldirdi. Uning qalamiga mansub memuar – «Boburnoma» XV-XVI asrlar tarixini tiklashda muhim ahamiyatga ega. Asarda hozirgi Markaziy Osiyo hamda Hindiston yarimoroli bilan bog‘liq siyosiy, iqtisodiy, geografik ma'lumotlar jamlangan.

Hindistonning sobiq bosh vaziri Javoharlal Neru o‘zining «Hindistonning kashf etilishi» kitobida Boburni shunday tasvirlaydi: «Bobur – dilbar shaxs edi. Uyg‘onish davrining ajoyib sultoni, kuchli, tadbirkor kishi bo‘lib, san'atni, adabiyotni, go‘zallikni sevardi».

Ingliz tarixchisi Eduard Xolden Boburni «fe'l-atvoriga ko‘ra Tsezarga qaraganda sevishga arzigulikdir. Uning manglayiga yuksak fazilatli inson deb bitib qo‘yilgan», deb ta'riflaydi.

«Boburnoma» tarjimoni Uilyam Erskinning fikricha, «saxovati va mardligi, iste'dodi, ilm-fan, san'atga muhabbati va ular bilan muvaffaqiyatli shug‘ullanishi jihatidan Osiyodagi podshohlar orasida Boburga teng keladigan birorta podshoh topilmaydi»

Kun.uz muxbiri O‘zbekiston xalqi tarixidagi ikki muhim shaxs – Alisher Navoiy va Zahiriddin Muhammad Bobur haqida yoshlarning qanchalik bilimga egaligini bilish maqsadida poytaxtning Talabalar shaharchasida kichik so‘rovnoma o‘tkazdi.

Savollar oson, yoshlar qiynalibroq bo‘lsa ham javob topishdi. Javoblar orasida hayratlanarlilari ham bor.