Трампнинг Путин билан келишувига қарамай, Россия ва Украина энергетика объектларини ўққа тутишда давом этди

Украина президенти Володимир Зеленский Россия дронларининг тунги ҳужумига изоҳ бераркан, Россия раҳбари Владимир Путиннинг сўзлари «реалликдан жуда фарқ қилиши»ни айтди. Россия ҳарбийлари Путиннинг Трамп билан мулоқоти ва Украинадаги энергетика объектларига зарба бермаслик бўйича келишув ортидан ўз дронларини уриб туширганини даъво қилмоқда. Россияда эса Украина дронлари ҳужумидан сўнг нефт базаси ёниб кетди.

Воқеалар ривожи қандай кечди?

18 март куни Трамп президентликка сайланганидан бери иккинчи марта Путин билан суҳбатлашди. Асосий янгиликлардан бири Америка етакчисининг Украина ва Россиядаги энергетика обектларига зарба беришга мораторий эълон қилиш таклифи бўлди.

Бу ҳақда Кремл баёнотида шундай дейилган: «Суҳбат чоғида Доналд Трамп можаро томонлари энергетика инфратузилмаси объектларига 30 кун давомида зарба беришдан ўзаро тийилиш таклифини илгари сурди. Владимир Путин бу ташаббусга ижобий муносабат билдирди ва дарҳол рус ҳарбийларига тегишли буйруқ берди».

Оқ уй матбуот котиби Керолайн Ливитт ҳам ўз баёнотида энергетика масаласини тилга олди, аммо мораторий ҳақида гапирмади: «Етакчилар тинчлик сари ҳаракат энергетика ва инфратузилмага зарбаларни тўхтатиш, шунингдек, Қора денгизда ўт очишни тўхтатиш, ўт очишни тўлиқ тўхтатиш ва доимий тинчликни амалга ошириш бўйича техник музокаралардан бошланишига келишиб олди».

Шу билан бирга, Украина расмийлари Путиндан фарқли ўлароқ, энергетик объектларига ҳужумлар тўхтатилишини эълон қилмади – президент Володимир Зеленский фақат Киев бу ғояни қўллаб-қувватлашга тайёрлиги, бироқ келишув тафсилотлари бўйича кўпроқ маълумот олиши кераклигини айтди. «Россия ва Украина АҚШ воситачилигида энергетика инфратузилмасига зарба бермасликка келишиб олиши мумкин. Биз буни қўллаб-қувватлаймиз. Аммо Россия бизнинг энергетикамизга зарба берса, биз жим тура олмаймиз. Жавоб қайтарамиз», – деди у.

19 март куни эрталаб Украина қуролли кучлари ҳарбий-ҳаво кучлари тунда Россия Украинага 145 та зарбдор дрон ва олтита ракета билан ҳужум қилгани ҳақида хабар берди, уларнинг аксарияти уриб туширилган ёки нишонга етиб бормаган. Россия мудофаа вазирлиги, ўз навбатида, Украинанинг 57 та дрони тутиб қолинганини маълум қилди.

Краснодар ўлкасидаги Кавказ станицасида дронлар ҳужумидан сўнг нефтни темирйўл цистерналаридан «Каспий қувурлари консорциуми» (КТК) халқаро компаниясининг қувур тизимига ўтказишни таъминлайдиган нефт базасида кучли ёнғин бошланди.

Украина мунтазам равишда Россиядаги нефтни қайта ишлаш объектларига ҳужум қилади ва буни ушбу объектлар Россия армиясига ёқилғи етказиб бериши билан асослайди. Бир ой олдин дронлар «Каспий қувурлари консорциуми»нинг қўшни станицадаги объектига ҳужум қилган, натижада «Кропоткинская» нефт ҳайдаш станцияси ишдан чиққан эди.

Россия кечаси Трамп ва Путин ўртасидаги мулоқотдан сўнг Украинанинг 12 та ҳудудига дронлар билан зарба берди, деб хабар берди Украина қуролли кучлари ҳарбий-ҳаво кучлари. Ҳужумлардан Суми, Одесса, Полтава, Днипропетровск, Киев ва Черниҳив областлари жабрланган.

Украинадагиларга кўра, нишонлар орасида энергетика объектлари ҳам бўлган. «Укрзалізниця» операторига кўра, Днипропетровск областида темирйўлдаги энергия тизимига зарба берилган, унинг бир неча участкалари электрсиз қолган. Ҳужум оқибатлари бартараф этилаётганида такрорий зарба ҳам бўлган.

Сумида дрон област клиник шифохонаси томига қулаган (жабрланганлар йўқ). Киев областида дрон парчалари қулаши оқибатида 20 та таунҳаус, 15 та хусусий уй ва 19 та автомобил шикастланган, икки киши жабрланган, деб хабар берди ҳудуд ҳарбий маъмурияти.

Киев ва Москва нима деди?

Москва ҳам, Киев ҳам тунги ҳужумларда Россия ва АҚШ президентлари ўртасидаги дастлабки келишувларнинг бузилишини кўрди.

«Ҳатто шу кеча, Путиннинг АҚШ президенти Доналд Трамп билан суҳбатидан сўнг, Путин гўёки Украина энергетикасига зарба беришни тўхтатишга буйруқ берганини айтганидан кейин ҳам, бир кечада 150 та дрон, жумладан, энергетика объектларига ҳам учиб келган», – деди Зеленский Финландия президенти Александр Стубб билан Ҳелсинкидаги матбуот анжуманида.

«Яъни Путиннинг сўзлари реалликдан жуда узоқ. Айнан шунинг учун мудофаа ёрдами, ҳаво ҳужумидан мудофаамизга ёрдам керак», – дея қўшимча қилди Украина раҳбари.

Россия мудофаа вазирлиги ҳужум бўйича ҳисоботида зарбалар энергетика тизимларига эмас, фақат ҳарбий инфратузилмаларга йўллангани — уларнинг нишонлари ҳарбий аэродромлар, дронлар сақланувчи жойлар ҳамда ўқ-дори омборлари бўлганини таъкидлаган.

Вазирлик шунингдек, Путиннинг энергетика инфратузилмаларига зарба беришни тўхтатиш тўғрисидаги буйруғидан кейин Россия ҳаво ҳужумидан мудофаа тизимлари Украинанинг Миколайив областидаги энергетика инфратузилмаси объектларига ҳужум қилиши керак бўлган еттита зарбдор дронини уриб туширганини маълум қилди. Баёнотда айтилишича, «Путиннинг буйруғи келган вақтда» улар аллақачон ҳавога кўтарилиб бўлганди.

Россия мудофаа вазирлиги бошқа ҳудудлардаги объектларга ҳужумларни эътиборсиз қолдирди ва ўша пресс-релизда Краснодар ўлкасидаги нефт базасига берилган зарба туфайли Киевни танқид остига олди. «Россия-АҚШ музокаралари якунланганидан бир неча соат ўтиб, Украина КТК қувур тизимига нефтни ўтказишни таъминлайдиган объектга қасддан ҳужум уюштирди», – дейилади баёнотда.

Мудофаа вазирлиги зарбани «АҚШ президентининг тинчлик ташаббусларини барбод қилишга қаратилган» провокация деб атаган. Кремл вакили Дмитрий Песков ҳам худди шу руҳда фикр билдирди.

«Албатта, бу ҳужумлар бошланган пайтда Россия президенти, Россия олий бош қўмондони буйруғи ҳақида маълумотлар аллақачон кенг тарқалган эди. Киев режими ҳужумларни бекор қилиш учун ҳеч нарса қилмади. Бундай ҳаракатлар умумий саъй-ҳаракатларга зиддир», – дейди Песков.

«Президентдан бошқа буйруқ бўлмади», – деган у журналистларнинг Россия Украина энергетика инфратузилмасига зарбаларни вақтинча тўхтатиш режимига амал қилишда давом этяптими, деб берилган саволига жавобан.

Зеленский Ҳелсинкидаги матбуот анжуманида Украина Россия зарба беришни тўхтатиши керак бўлган энергетика, инфратузилма ва фуқаролик объектлари рўйхатини тайёрлаб, иттифоқчиларга топширишини айтган.

«Путиннинг энергетика тизимларига зарба бермаслик ҳақида буйруқ бераётгани ҳақидаги ваъдалари ва фақат сўзлари етарли эмас. Нима учун? Чунки бу уруш бизни жуда амалий одамларга айлантирди, – деди Зеленский. – Масалан, Путиннинг энергетика ва фуқаролик инфратузилмасига зарбалар бўлмаслиги ҳақидаги сўзларидан кейинги тунги ҳужум. У буйруқ берганини айтди. Шундан сўнг 145 та зарбдор дрон, тўртта С-300 ракетаси, иккита «Искандер» баллистик ракетаси учирилган. Зарбалар темирйўлга, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари корхоналарига, шунингдек, 21 та фуқаролик уйига зарар етказган. Қуруқ сўзларнинг ўзи етарли эмас».

«Ва агар бизда шундай келишув бўлса, объектлар рўйхати бўлади – у бизда бор – фуқаролик, энергетика, инфратузилма объектлари рўйхати (бу рўйхатни ҳам албатта тайёрлаймиз ва ҳамкорларимизга берамиз) ва агар руслар бизнинг объектларимизга зарба бермаса, биз ҳам уларнинг объектларига зарба бермаймиз», – дея қўшимча қилди Зеленский.

Зеленский, шунингдек, чоршанба куни АҚШ президенти билан гаплашишини айтди. «Бугун мен президент Трамп билан алоқага чиқаман. Биз бугун кейинги қадамлар тафсилотларини муҳокама қиламиз. Ўйлайманки, ундан Путин билан суҳбати тафсилотларини эшитаман», – деди Украина президенти журналистларга.

Кейинроқ Оқ уй аппарати раҳбари ўринбосари Ден Скавино Доналд Трамп Украина президенти билан телефон орқали мулоқот қилгани ҳақида хабар берди.

Бироз ўтиб Трампнинг ўзи ҳам бир соатча давом этган суҳбат «жуда яхши» якунлагани ҳақида хабар берди.

«Муҳокамаларнинг аксарияти Россия ва Украинанинг сўров ва эҳтиёжларини мувофиқлаштириш бўйича президент Путин билан кечаги суҳбатга асосланган эди. Биз тўғри йўлдамиз ва мен Давлат котиби Марко Рубио ва Миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчи Майкл Уолцдан муҳокама қилинаётган мавзуларнинг аниқ тавсифини беришни сўрайман. Бу баёнот тез орада эълон қилинади», – деб ёзди Трамп.

Трамп Зеленскийга босим ўтказиб, Россия билан тинчлик музокараларини бошлашни талаб қилмоқда. Украина президентининг Вашингтонга ташрифи Оқ уйдаги тортишувдан кейин барбод бўлганди. Шундан сўнг Саудия Арабистонида АҚШ-Украина музокаралари бўлиб ўтди.

Уларда Украина АҚШнинг 30 кунлик сулҳ бўйича таклифига рози бўлди, бироқ Россия томонидан бу талабни қабул қилиш ва бир вақтнинг ўзида бажариш шарти билан. Путин сулҳни сўзсиз қўллаб-қувватлашдан бош тортди ва ўз шартларини илгари сурди.

Кремлнинг таъкидлашича, Путин Трамп билан телефон орқали мулоқотда тинчлик музокараларининг асосий шарти сифатида «Киевга ҳарбий ёрдам ва разведка маълумотларини тақдим этишни тўлиқ тўхтатиш»ни айтган.

Бироқ Трамп Fox News телеканалига берган интервюсида Путин Киевга қурол етказиб беришни тўхтатиш талабини қўймаганини айтди: «Биз умуман ёрдам ҳақида гаплашмадик. Биз кўп нарсалар ҳақида гаплашдик, лекин ҳеч қачон ёрдам ҳақида гапирилмади».

АҚШ ва Россия делегациялари 23 март, якшанба куни Саудия Арабистонида учрашади, деб хабар берган ушбу телеканалга АҚШ президентининг махсус вакили Стив Уиткофф. Америка томонидан АҚШ президентининг миллий хавфсизлик бўйича маслаҳатчиси Майк Уолц ва давлат котиби Марко Рубио иштирок этади. Россия делегацияси таркиби ҳозирча эълон қилинмаган.