Зеленскийнинг афсуси, Путиннинг талаблари ва сўроқ остидаги НАТО — геосиёсий ҳафта таҳлили

 Трамп НАТО аъзолари кўпроқ тўламаса, уларни ҳимоя қилмаслигини айтди. Путин эса сулҳнинг шарти сифатида Украинанинг НАТОдан воз кечиши ва тўртта вилоятни РФга топширишни талаб қилди. Макрон Европани ҳимоялаш учун ядро соябонини таклиф этмоқда. Фридрих Мерцнинг ҳокимиятга келиши билан Германиянинг Россияга ёндашуви кескинлашиши кутиляпти.

Ортда қолган ҳафта жаҳон сиёсатида юз берган муҳим воқеалар хусусида жонли эфирдаги “Геосиёсат” дастурида сиёсатшунослар Шуҳрат Расул, Ойбек Сирожов ва Абдували Сойибназаров ўз фикрларини билдирди.

Макрон Европа учун ядро соябонини таклиф қиларкан, таҳлилчилар Абдували Сойибназаров ва Ойбек Сирожов Франция раҳбарининг баёнотларини доимий риторика деб ҳисоблашини айтади. Улар Россия ядро каллакларининг сон жиҳатидан анча кўплиги, французларнинг ядро қобилияти асосан денгизлардаги сувости кемаларга ўрнатилганини таъкидлади. Ойбек Сирожовнинг фикрича, Макроннинг баёнотидан мақсад – у президентлик фаолиятини якунлагандан кейин, Европа Иттифоқида муҳим лавозимни эгаллашни кўзлаган бўлиши мумкин.

Шуҳрат Расул эса Макрон шунчаки бундай баёнот қилмаган деб ҳисоблайди. У Франция Украинага энг кўп ёрдам берувчи давлатлар топ-бешталигига киришини эслатди. “Ядро каллакларининг сонини таққослашга келсак, Франция ҳам Россияга жавоб зарбаси бера олиши ва ҳар икки томон катта талафотга учрашишини унутмаслигимиз керак”, дейди у.

Сиёсатшунослар НАТО ва коллектив Ғарбнинг ҳарбий масалаларида АҚШнинг роли камаяётгани ҳақида ҳам ўз фикрларини билдиришди. Абдували Сойибназаровга кўра, Иккинчи жаҳон урушидан кейин НАТОга асос солингач, Европанинг АҚШга ҳар соҳада боғлиқлиги ортиб борган, шу билан бирга, Франция ва Германия доим минтақани Вашингтондан мустақилроқ сиёсат олиб боришга ундаб келган.

Таҳлилчи Шуҳрат Расул бу боғлиқнинг илдизи 1947 йилдаги “Маршалл режаси”га бориб тақалишини айтади. Ўшанда АҚШ давлат котиби Жорж Маршалл томонидан ишлаб чиқилган режа асосида, АҚШ урушдан кейин Европанинг 17 давлати, шу жумладан, Ғарбий Германиянинг тикланишига катта ҳисса қўшган эди. Режанинг белгиланган мақсади урушдан вайрон бўлган Европа иқтисодиётини тиклаш, савдо тўсиқларини олиб ташлаш, Европа мамлакатлари саноатини модернизация қилиш, коммунистларни куч тузилмаларидан сиқиб чиқариш ва бутун Европани ривожлантириш эди.

Шундай қилиб Европа ўзининг хавфсизлигини Америка қарамоғига топширди, ҳарбий мақсадларга ишлатилиши мумкин бўлган маблағларни ижтимоий соҳаларга сарфлади, хусусан, Франция ва Германияда узоқ йиллар сўллар ҳокимиятда бўлди, дейди Шуҳрат Расул.

Унинг қўшимча қилишича, Трампнинг эътирози ҳам шунда: Евроиттифоқ иқтисодий қудрат бўйича АҚШдан қолишмайди, унда нега хавфсизлик ва мудофаа масаласида Европага АҚШ ҳомийлик қилиши керак? Бу Трампнинг биринчи президентлик даврида ҳам айтилган эди ва ҳозир шунинг иккинчи серияси давом этяпти, дейди Шуҳрат Расул.

Шунингдек, суҳбатда сиёсатшунослар Путиннинг НАТО борасида Украинага шартлари, Европа лидерларининг Зеленскийни қўллаш динамикаси, Германия бўлажак канцлери Фридрих Мерцнинг узоқ йиллик фаолияти ва ундан кутилаётган ташаббуслар мавзусида ҳам қизғин фикрлар билдиришди.

Суҳбатни тўлиқ ҳолда Кun.uz'нинг YouTube саҳифасида томоша қилишингиз мумкин.

Нормуҳаммадали Абдураҳмонов суҳбатлашди.