Трампга «сакраган» Зеленский, санкциядан қутулаётган Сурия – ҳафта дайжести

Ассалому алайкум. Бугун 2 март, якшанба. Биз охирги йилларда айниқса интизор кутадиган баҳор ниҳоят кириб келди. Синоптикларимиз баҳор аввали бироз совуқ келишини тахмин қилишди. Шундай бўлса-да, тез орада кунлар исийди. Сиз-у бизнинг содиқ дўстимиз Қуёш жонимизга ора киради.

Катталар баҳорга етказганига шукур, деб хурсанд бўлишларидан ҳайрон қолардик. Ўзимиз ҳам улғайгач бежизга эмаслигини тушундик. Барчангизни баҳор билан табриклайман. Бу энг ажойиб фасл, кўкламдан завқланинг, экин-текинга, кўчат экишга киришинг. Дарахткесар зўравонлар кўпайган ҳозирги замонда дарахт экишга айниқса масъулият билан ёндашинг.

Дарвоқе, баҳор билан бирга Рамазон ҳам кириб келди. Қандай ажойиб уйғунлик. Кўкдан инсонга икки ажойиб совға тушди. Қишдан омон чиққани учун – кўклам, ҳад-ҳисоби йўқ гуноҳларини ювиш учун эса – имкон, яъни Рамазон. Бу ойда инсон барча гуноҳлар асоси бўлмиш нафси билан олишади. Тарих нафсини жиловлаганлар азиз бўлишини кўп марта исботлаган. Барчамизга қайси жойда ишлашимиздан қатъи назар, нафсимиз билан жангда ғолиб бўлиш насиб этсин. Асосийси энг охирида юзимиз ёруғ бўлсин.

Биз доимгидек ҳафта давомида дунёда содир бўлган энг муҳим воқеаларни ёдга оламиз. Илтимос, YouTube-каналимизда юкланган видеога like босинг, изоҳларда фикрингизни қолдиринг. Шу тариқа видеомизни имкон қадар кўпроқ одам кўришига ёрдам берган бўласиз.

Трампга «сакраган» Зеленский

Демак, энг муҳимидан бошлаймиз. 28 феврал куни Оқ уйда тарихда кузатилмаган воқеа содир бўлди. Украина президенти Зеленский АҚШ президенти Доналд Трамп билан жанжаллашиб қолди. Ҳали АҚШ президентларига ҳеч ким уларнинг иш кабинетида бундай эътироз билдирмаган, улар билан даҳанаки жангга киришмаганди. Зеленский бу борада ўзига хос инқилоб қилди дейиш мумкин.

Кўпчилик жанжал нимадан бошланганини тушунмай қолибди, аввал шу ҳақда. Бошида Трамп ва Зеленский туппа-тузук гаплашиб турганди. Ҳатто Америка президенти Зеленский кийган кийимини мақташга ҳам улгурди. Бироқ журналистлар олдида кечган очиқ учрашувнинг охирида суҳбатга Жей Ди Вэнс аралашди. Вице-президент урушни дипломатия билан тугатиш керак деди. Бу эса Зеленскийнинг жаҳлини чиқарди ва Вэнсга эътироз билдирди.

Оддий тортишув жиддийлашиб, жанжалга айланиб кетди. Зеленский Трампга сиз биз ҳис қилган нарсани ҳис қилмаяпсиз, деди. Трамп эса биз нимани ҳис қилаётганимиз билан ишинг бўлмасин, деб эътироз билдирди. АҚШ президенти Украина урушда ҳеч қачон ютолмаслигини иддао қилди.

Бу жанжалдан бутун дунё шокка тушди. Учрашув тугаши билан Зеленскийнинг АҚШга ташрифи муддатидан аввал якунланиши маълум бўлди. Ўзи Украина президенти Вашингтонга минерал ресурслар бўйича келишувни имзолаш учун борганди. Табиийки, бу келишув бекор бўлди. Трамп билан яккама-якка учрашув ҳам, матбуот анжумани ҳам ўтказилмади.

Бироқ Зеленский Оқ уйдан чиқиб Республикачилар минбари бўлмиш Fox News телеканалига бориб интервю берди. У Овал кабинетда яхши иш бўлмаганини тан олди, бироқ кечирим сўрайдиган иш ҳам қилмаганини айтди. Оқ уйдаги жанжалдан кейин бутун Европа лидерлари Зеленскийни қўллаб чиқишди. Трамп пост ёзиб Зеленский тинчликка тайёр эмаслиги, тайёр бўлганда қайтиши мумкинлигини айтди.

Хуллас, Зеленскийнинг Оқ уйда, Овал кабинетда Трамп билан жанжаллашгани тарихга кириб бўлди. Украина президенти Америка президентига хато қилаётганини ҳамманинг олдида айтган биринчи одамга айланди.

Пишиб келган жанжал

Зеленский ва Трамп ўртасидаги жанжал жуда жиддий сиёсий воқеа бўлди, шу сабаб бу гал асосан шу ҳақда гаплашишга мажбурмиз. Доналд Трамп охирги икки ҳафта давомида Зеленскийга жуда жиддий босим қилди: урушни бошлашда айблади, ҳатто сайланмаган диктатор деди. Британия бош вазири Кир Стармер билан учрашув вақтида бундай деганидан тонишга ҳам улгурди.

Охирги вақтларда Трамп тинимсиз Россиянинг тарафини олиб, Украинани айблашга зўр берди. Вазият шунчаликка бордики, Трамп маъмуриятида ишлаётган кичик мулозимларгача Россия Укрианага бостириб кирганини тан олишдан бош тортди. Афтидан уларга буни айтиш тақиқланган, бўлмаса ҳамма ёппасига бир хил гапирмасди.

Шу тариқа Трампнинг Зеленский манзилига қилган таҳдидлари улар ўртасидаги тушунмовчиликни кучайтирди. Бунинг устига Трамп Зеленскийни аввалги муддатидан буён ёмон кўриши қўшилди ва ахийри Овал кабинетда ўша «портлаш» содир бўлди.

АҚШда бир нечта нашрлар Трамп ва Вэнс бу жанжалга тайёрлангани ҳақида ёзди. Журналистлар жанжалдан кейин Вэнс мамнун ҳолатга кулиб турганига эътибор қаратган.

Шу ўринда CNN эълон қилган бир фактчекинга эътибор қилинг. Жей Ди Вэнс Зеленскийга учрашув давомида бирор марта раҳмат демаганини айтди. Бироқ журналистлар Зеленский Трамп билан учрашув вақтида америкаликларга ва АҚШ лидерларига 33 марта раҳмат айтганини санаб чиқишди.

Зеленскийнинг костюми

Жанжал бошланишидан олдин содир бўлган яна бир воқеа фаол муҳокама қилинмоқда. Америкалик журналистлардан бири Зеленскийдан нега бундай кийингани ҳақида сўраб, сизда ўзи костюм борми, дея мурожаат қилди. Биласиз, Зеленский уруш бошланганидан буён одатда ҳарбий кийим кийиб юрибди, соқолини ҳам олгани йўқ. Украина президенти америкалик журналистнинг саволига ҳазил билан жавоб берди: «Уруш тугаса, костюм киярман, балки сизникидака, балки арзонроғидан», деди у.

Бу савол Зеленскийни ўзидан чиқаришга уриниш деб талқин қилинмоқда. Баъзи америкаликлар давлатини ҳимоя қилаётган одамга костюм ҳақида савол бериш шармандали ҳолат эканини айтиб чиқишди.

Тармоқ фойдаланувчилари орасида Иккинчи жаҳон уруши давом этаётган вақтда Британия бош вазири Уинстон Черчилл Оқ уйга ҳарбий кийимда кириб келганини эслашди.

Жанжалнинг оқибатлари

Зеленскийнинг Трамп билан жанжали Украина учун катта минус экани тушунарли. Чунки Трамп классик сиёсатчилардан фарқли ўлароқ кек сақлайдиган, керак бўлса қасдлашадиган одам. Washington Post жанжалдан кейин Трамп хавфсизлик бўйича одамларига Украинага ҳарбий ёрдамни тўхтатиш вариантларини қидиришга буйруқ бергани ҳақида ёзди. Кейинчалик Оқ уйдагилар ҳам бу маълумотни тасдиқлаган.

Трамп Украинага қурол бергани йўқ, лекин Байден маъмурияти даврида берилган қуроллар ҳамон Киевга юборилмоқда. Трамп мана шуни ҳам тўхтатмоқчи. Агар бу чеклов қабул қилинса, АҚШ Украинага радарлар, бронитехникалар, ўқ-дори ва ракеталар юбормай қўяди.

Италия бош вазири Жоржия Мелони бошқа Европа лидерларидан фарқли Зеленскийни қўллашга шошилмади. Мелони хоним Оқ уйдаги жанжалдан кейин Европа ва АҚШ саммитини ўтказиб, очиқчасига гаплашиб олишга чақирди. Зеленский Вашингтонга сафарини муддатидан аввал якунлагач, у ердан тўғри Лондонга йўл олди. Британияда Зеленский Европа лидерлари билан учрашиши кутилмоқда.

Германияда сайлов

Ҳафта давомида Германияда парламент сайловлари ўтказилди. Унда кутилганидек амалдаги канцлер Олаф Шолц ва «Социал-демократлар» партияси енгилди. Сайловда энг кўп овозни «Христиан-демократик иттифоқи» ва «Христиан-социал иттифоқ» бирлашмаси қўлга киритди. Улар умумий 29 фоиз овоз олгани учун кўрсатган номзодлари Фридрих Мерц янги канцлер бўлади. «Германия учун муқобил» деб номланган ултраўнглар 20 фоизга яқин овоз олиб, иккинчи ўринни эгаллагани энг сенсацион натижа бўлди. Олаф Шолц мағлубиятни тан олиши, лекин ултраўнглар 20 фоизга яқин овоз олганини қабул қила олмаётганини айтди.

Сурияга қарши санкциялар юмшатилди

Ғарб ваъда қилинганидек Сурияга нисбатан санкцияларни юмшатишни бошлади. Европа Иттифоқи Сурияга қарши жорий этилган энергетика, транспорт ва молиявий операцияларга нисбатан жорий этилган санкцияларни вақтинча бекор қилди. Суриядаги тўртта банк ва Syrian Airlines авиакомпанияси санкция рўйхатидан чиқарилган. Европа вакилларига кўра, агар янги ҳукумат вакиллари яна хато қиладиган бўлса, чекловлар тикланиши мумкин.

«Ким энг чиройли, кўзгужон?»

Ҳозир сунъий интеллект яратишда чинакам пойга бошланганидан хабарингиз бор. Дунёнинг энг бой одами Илон Маск Grok деб аталувчи, унинг таъбири билан айтганда, дунёдаги энг кучли, ҳеч қандай цензурасиз сунъий интеллектни эълон қилганди. Буни қарангки, Grok чиндан цензурасиз ишлайдиган бўлиб чиқди ва дастур яратувчиси Илон Маскни ҳам аяб ўтирмади. Grok’дан Тwitterʼда энг кўп ким фейк маълумот тарқатади, деб сўрашди. Дастур, албатта, Доналд Трамп, Илон Маск ва Russia Today, деб жавоб берди.

Демократия мана шунақа аёвсиз нарса, жаноб Маск. Сен миллиардлаб доллар пул сарфлаб, сунъий интеллект яратасан, уни энг зўр деб мақтанасан ва бу қулоқсиз матоҳ дунёдаги энг ёлғончи одам сен ўзинг эканингни қўрқмай айтади. Сиз ҳам Оппоғой эртагидаги ялмоғиз кампирни эслаган бўлсангиз керак. Эртакда ёвуз кампир Оппоғойга заҳарли олма бериб, ўлдирдим деб ўйлаб, «Хўш, энди айт-чи, кўзгужон, ким ҳаммадан чиройли, ким ҳаммадан зиёда?» дегач, кўзгу яна «Оппоғой энг гўзал», дейди. Илон Маск ўзи яратган сунъий идрокдан ўзи энг катта ёлғончи эканини эшитгач, бир муддат ўша кампирнинг аҳволига тушган бўлса, не ажаб.

Трамп Россияга санкцияларни узайтирди

Зеленский Оқ уйда Трамп билан уришиб юрган вақтда АҚШ президенти Россияга қарши санкцияларни узайтирди. Вашингтонда Россиянинг Украинага нисбатан ҳаракатлари АҚШнинг ташқи сиёсати учун хавф туғдираётгани қайд этилган. Трамп бир неча йиллар аввал Барак Обама, Жо Байден ва ўзи аввалги муддатида жорий қилган санкцияларни узайтирган. Қизиғи, бу санкциялар Россия ва АҚШ дипломатларининг Туркияда 6,5 соат давом этган музокараларидан кейин узайтирилган. Трамп уларни бекор қилишни уруш тугаганидан кейин муҳокама қилишини айтган.

Бизда ҳозирча шулар. Катта дипломатик можаро билан якунланган ҳафтада позитив янгиликлар қидириш ҳам мантиқсиз, менимча. Чунки Оқ уйдаги можаро барчасини босиб кетади. Умид қиламиз, кейинги ҳафтамиз анча яхши ўтади. Кейинги якшанбада кўришгунча.

Ўткир Жалолхонов тайёрлади.
Тасвирчи ва монтаж устаси – Фахриддин Ҳотамов.