«Ноёб металлар, нефт ва олиш мумкин бўлган ҳамма нарса»: Трамп «Украинага сарфланган пуллар» эвазига яна нималар хоҳлашини айтди

Консерватив сиёсий ҳаракатлар конференциясида нутқ сўзлаган Доналд Трамп Вашингтон ва Москва урушни тўхтатиш бўйича «келишувга яқин» эканини айтди, бироқ тафсилотларга тўхталмади. Оқ уй раҳбари қарийб бир ярим соатлик нутқида ўзининг севимли мавзулари — миграцияга қарши кураш, тарифлар, хилма-хиллик ва тенглик дастурини бекор қилиш ҳақида ҳам гапирди. Қуйида Трамп ва конференциянинг бошқа иштирокчиларининг чиқишларидан асосий жойлари келтирилади.

Консерватив сиёсий ҳаракатлар конференцияси (Conservative Political Action Conference, CPAC) анчадан буён АҚШ консерваторлари сиёсий тақвимининг ажралмас қисмига айланган. 1974 йилда сиёсий тарафдорларнинг кичик йиғилиши сифатида бошланган CPAC вақт ўтиши билан консерватив қадриятларга қўшилган сиёсатчилар ва уларнинг тарафдорлари учун энг муҳим тадбирлардан бирига айланди.

Доналд Трампнинг нутқи CРАC’нинг якуний, учинчи кунида бўлиб ўтди. Унинг қарийб бир ярим соатлик нутқидаги мавзулардан бири Украина бўлди.

Трампнинг айтишича, АҚШ Украина билан нафақат нодир металлар, балки бошқа ресурслар бўйича ҳам келишув тузмоқчи. Унинг сўзларига кўра, АҚШга бу ресурслар «Украинага сарфланган пулларни қайтаришга ҳаракат қилиш» учун керак, чунки Европа давлатлари Украинага кредитлар шаклида ёрдам кўрсатган, АҚШ эса — текинга.

«Мен президент Зеленский билан ишлаяпман, мен президент Путин билан ишлаяпман — мен пулларни қайтаришга ёки уларнинг сақланишини кафолатлашга ҳаракат қиляпман», — деди Трамп.

Унинг сўзларига кўра, Европа Украинага 100 млрд доллар, АҚШ эса 350 млрд доллар ажратган. «Аммо бундан ҳам ёмони шундаки, Европа уларни кредит сифатида берган, шунинг учун улар ўз пулларини қайтариб олишади. Биз ҳеч нарса олмадик, шунинг учун биз киритган барча пуллар учун бизга ҳеч бўлмаганда нимадир беришларини хоҳлайман ва мен урушни ҳал этишга ва бу ўлимларнинг барчасига барҳам беришга ҳаракат қиляпман», —дея давом этган Америка президенти.

«Шунинг учун биз нодир металлар, нефт ва қўлга киритишимиз мумкин бўлган ҳамма нарсани сўраймиз«», — дейди Трамп.

Унинг сўзларига кўра, АҚШ ва Россия у «даҳшатли вазият» деб атаган урушни тўхтатиш бўйича «келишувга яқин». «Биз бу борада ишламоқдамиз», деди у ва бу мавзуни чуқурлаштиришни истамади ва буни икки давлат ҳали «музокаралар ўртасида» экани билан тушунтирди.

Ҳафта бошида Саудия Арабистонида Россиянинг Украинага кенг кўламли босқини бошланганидан бери биринчи марта Москва ва Вашингтон ўртасида музокаралар бўлиб ўтди. Томонлар «ўзаро муносабатларда ғазабни келтириб чиқарадиган омилларни бартараф этиш учун маслаҳатлашув механизмини яратиш»га ва Украина масаласини ҳал этиш бўйича ишларни бошлаш учун юқори даражадаги жамоаларни тайинлашга келишиб олганликларини айтишди.

Шундан сўнг Трамп Украина президенти Володимир Зеленскийни бир неча бор асоссиз танқид остига олди. Масалан, АҚШ етакчиси Зеленскийга ишонч рейтинги атиги 4 фоизни ташкил этишини айтган, аммо бу ҳақиқатга тўғри келмайди.

Трамп яна нималар деди?

АҚШ президенти ўз нутқида ўзининг севимли мавзуларини ҳам четлаб ўтмади: у аёллар мусобақаларида иштирок этаётган трансгендер спортчиларни яна бир бор қоралади, яқинда тасдиқланган ҳукумат аъзоларини мақтади ва ноябр ойида бўлиб ўтган сайловлардаги ғалабасини эслади.

«Мен икки кишини мағлуб этишга муваффақ бўлган ягона одамман», — деди Трамп Жо Байден пойгадан четлатилганини ҳамда сайловда Камала Ҳаррис устидан ғалаба қозонганини назарда тутиб. Шундан бир неча дақиқа ўтиб, Трамп Байденни АҚШ тарихидаги «энг ёмон» президент деб атади.

Оқ уй раҳбари фикрича, ноябр ойида Вашингтонда республикачиларга «халқ катта мандат берган» ва унинг сўзларига кўра, партия бундан фойдаланмоқчи. Трамп «мустаҳкам» сиёсий кўпчиликни яратишга ваъда берди ва республикачилар оралиқ сайловларда ҳам муваффақиятга эришишига ишонтирди.

АҚШ президенти ўз нутқида мамлакатнинг жанубий чегарасини кесиб ўтаётган муҳожирларни ҳам тилга олди. Трампнинг сўзларига кўра, айнан шу муаммо туфайли у яна президентликка номзодини қўйишга «мажбур бўлган». Шундан сўнг у бошқа бир севимли мавзуси — божларга ўтди.

«„Тариф“ сўзи — менинг луғатдаги энг севимли сўздир», — деб тан олди у СРАС иштирокчилари олқишлари остида. Бироқ, ўзи бундай эътироф учун танқид қилинганидан сўнг бу унинг «рафиқа» ва «Америка» каби сўзлардан кейин тўртинчи севимли сўзи эканини айтди. У нутқи давомида АҚШнинг Канада ва Мексика каби савдо ҳамкорларига қарши божлар жорий қилиш билан таҳдид қилди, шунингдек, АҚШ Америка импортига божлар жорий қилган мамлакатларга қарши жавоб чораларини кўришини билдирди.

Трамп хилма-хиллик ва тенглик дастурини (DEI) бекор қилиш ҳақида гапирганда, унга шиддат билан қарсак чалинди. «Мен DEI’нинг ҳар бир ходимини унинг иши тугагани ҳақида хабардор қилдим», — деган Трамп дастур устида ишлаётган ҳукумат ходимлари ҳақида. Унинг сўзларига кўра, у хусусий секторда ҳам бундай амалиётга чек қўйилишига умид қилмоқда.

Ушбу сиёсат тарафдорлари тарихий ва ижтимоий адолат ҳақида гапиради ва бундай дастурларнинг бизнес ва ташкилотлар учун ижобий эффектини кўрсатадиган тадқиқотларни келтиришади.

Конференцияда яна кимлар чиқиш қилди?

Анжуманда америкалик сиёсатчилар ва амалдорлардан ташқари хорижлик меҳмонлар ҳам иштирок этди. Улар орасида, масалан, Аргентина президенти Хавиер Милей ва Италия бош вазири Жоржия Мелони (видеоалоқа орқали) бор эди.

Милей ўз нутқида Аргентинада амалга оширган давлат харажатларининг қисқартирилишини Трамп маъмурияти амалга ошираётган харажатлар билан таққослади.

«Мана шунинг учун биз унга мотоарра совға қилдик», — деди Аргентина президенти Ҳукумат самарадорлиги департаменти (DOGE) раҳбари Илон Маскка CРАC’нинг дастлабки кунларида қилган совғасини назарда тутиб. Мотоаррага «Viva la libertad, carajo», деган ёзув ўйиб туширилган, бу испанчадан таржима қилинганда «Яшасин озодлик, жин урсин» деган маънони англатади. Милей бу воситадан 2023 йилги сайловолди кампаниясида давлат харажатларини қисқартириш рамзи сифатида фойдаланган. Совғани олгач, Маск дарҳол уни «бюрократия учун мотоарра» деб атади.

Нутқ давомида Милей, шунингдек, давлат харажатларини қисқартиришнинг иккинчи босқичини ўтказишни режалаштираётганини айтди, унинг таъкидлашича, бу «одамларга улардан тортиб олинмаслиги керак бўлган бойликни қайтариш» учун амалга оширилади.

Аргентина етакчиси айтишича, ҳозирда Вашингтон ва Буэнос-Айрес ўртасида эркин савдо шартномасини тузиш бўйича музокаралар олиб борилмоқда: бу «ўзаро манфаатли бўлади ва аргентиналик ишлаб чиқарувчиларга ҳам, америкаликларга ҳам оғирлик қилмайди», деб ишонтирди у.

Италия бош вазири Жоржия Мелони Доналд Трамп ва АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнснинг тарафини олиб чиқди.

Сўнгги ҳафталарда Европа етакчилари Трамп ва унинг маъмурияти вакилларининг баъзи баёнотларидан хавотирда. Аввалига Пентагон раҳбари Пит Ҳегсет Мюнхен хавфсизлик конференциясида Киевни асосан Европа қўллаб-қувватлаши кераклиги, АҚШ эса эътиборни Европа хавфсизлигидан бошқа минтақаларга қаратишни режалаштираётганини айтганди. Кейин маълум бўлдики, АҚШ Россия билан келишишни ва Украинадаги урушни тўхтатишни Киев ва Европа иштирокисиз режалаштирмоқда.

«Рақибларимиз президент Трамп биздан узоқлашишига умид қилмоқда, бироқ уни кучли ва самарали етакчи сифатида билган ҳолда, бўлинишга умид қилаётганлар ноҳақ бўлиб чиқишига гаров ўйнашга тайёрман», — деган Мелони.

Шунингдек, у ўтган ҳафта Мюнхенда Европага асосий таҳдид «ичкаридан» келаётганини айтган Жей Ди Вэнсни қўллаб-қувватлади. Италия бош вазири фикрича, АҚШ вице-президенти «чуқурроқ нарсани: ўзига хослик, демократия, сўз эркинлиги»ни назарда тутган.

Франциянинг ўта ўнгчи «Миллий бирлашув» партиясининг янги раҳбари Жордан Барделла эса, аксинча, Трампнинг биринчи муддатида Оқ уйнинг собиқ бош маслаҳатчиси ва бош стратеги бўлган Стив Бэннон саҳнада зига ишорасини қилганидан сўнг консерваторлар конференциясидаги нутқини бекор қилди. Барделла ва бошқа баъзи шарҳловчилар буни нацистлар саломига тенглаштирди.

Бэннон бундай ўхшатишни рад этди. У Франциянинг Le Point нашрига агар Барделла ҳақиқатан ҳам унинг жести туфайли нутқни бекор қилган бўлса, у «Францияга раҳбарлик қилишга лойиқ эмас»лигини айтди: «У эркак эмас, бола».

Республикачиларнинг бўлғуси етакчиси

СРАС давомида унинг иштирокчиларидан 2028 йилда Доналд Трамп иккинчи президентлик муддатини тугатгандан сўнг Республикачилар партиясини ким бошқариши кераклиги сўралди. Уларнинг жавоби — вице-президент Жей Ди Вэнс.

Конференция иштирокчиларининг 61 фоизи уни 2028 йилда республикачилар номзоди сифатида кўришни истайди.

Трампнинг маслаҳатчиси Стив Бэннон 12 фоиз қўлловга эга, Флорида губернатори Рон Десантис — 3 фоиз, давлат котиби Марко Рубио — 3 фоиз, БМТ элчиси лавозимига номзод Элиза Стефаник — 3 фоиз овоз билан қўллаб-қувватланган.