Tramp kongressga murojaat qildi. U Ukraina va Rossiya tinchlik muzokaralarini boshlashga tayyorligini aytdi

AQSh prezidenti Donald Tramp kongressga murojaat bilan chiqdi. Trampning nutqi mahalliy vaqt bilan soat 21:18 da (Toshkent vaqti bilan 07:18) boshlandi va taxminan 100 daqiqa davom etdi. Reuters qayd etishicha, Trampning nutqi tarixdagi eng uzun nutq bo‘ldi (2017 yilda uning murojaati bir soat davom etgan).

Tramp Ukraina muzokaralar stoliga o‘tirishga tayyorligini aytdi. U 4 mart kuni Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiydan «muhim maktub» olganini aytdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Zelenskiy Ukraina «barqaror tinchlikni yaqinlashtirish uchun imkon qadar tezroq muzokaralar stoliga o‘tirish»ga tayyorligi haqida yozgan. Uning ta’kidlashicha, maktubda shunday deyiladi:

Hech kim tinchlikni ukrainaliklardan ko‘ra ko‘proq xohlamaydi. Men va mening jamoam prezident Trampning kuchli rahbarligi ostida uzoq muddatli tinchlikka erishish uchun ishlashga tayyormiz… Biz Amerika Ukrainaga yordam berish, uning suvereniteti va mustaqilligini saqlab qolish uchun qanchalik ko‘p harakat qilganini juda qadrlaymiz… Foydali qazilmalar va xavfsizlik bo‘yicha kelishuvga kelsak, Ukraina uni istalgan vaqtda imzolashga tayyor.

AQSh prezidenti maktub uchun minnatdor ekanligini aytdi. Uning qo‘shimcha qilishicha, «bir vaqtning o‘zida Rossiya bilan ham jiddiy muzokaralar olib borilgan va ulardan ham tinchlikka tayyor ekanligi haqida kuchli signallar olingan».

Zelenskiy Trampning murojaatidan oldinroq ham Ukraina muzokaralar stoliga o‘tirishga tayyorligini aytib, Oq uyda AQSh prezidenti bilan tortishganidan afsusda ekanini bildirgandi. Ukrainaning Vashingtondagi elchisi Oksana Markarova keyinroq Tramp kongress oldida aynan shu xabarni o‘qib berganini ma’lum qildi.

Tramp, shuningdek, shu hafta oxirida, ya’ni 9 martgacha AQShda «muhim foydali qazilmalar va nodir metallar ishlab chiqarishni keskin kengaytirish bo‘yicha tarixiy harakatlar»ni amalga oshirishini aytdi.

Trampning aytishicha, Vladimir Putin AQSh Afg‘onistondan qo‘shinlarini olib chiqqanini ko‘rganidan keyin Ukrainaga keng ko‘lamli bosqinni boshlagan. Tramp 2021 yil avgust oyida AQShning 46-prezidenti Jo Bayden tomonidan amalga oshirilgan qo‘shinlarning tartibsiz olib chiqilishini qoraladi. «Putin nima bo‘lganini ko‘rganida, menimcha, u shunday dedi: „Ehtimol, bu mening imkoniyatimdir“. Mana, hammasi yomon bo‘ldi. Bunday bo‘lmasligi kerak edi», – dedi Tramp. U Bayden ma’muriyatini «o‘ta qobiliyatsiz odamlar» deb atadi.

«Men Ukrainadagi shafqatsiz mojaroni tugatish uchun tinimsiz ishlayapman, – dedi Tramp. – Oxiri ko‘rinmayotgan bu dahshatli va shafqatsiz to‘qnashuvda millionlab ukrainlar va ruslar behuda halok bo‘ldi yoki yaralandi. AQSh Ukraina mudofaasini qo‘llab-quvvatlash uchun yuzlab milliard dollar yubordi».

«Siz bu yana besh yil davom etishini xohlaysizmi?» – deya savol qo‘ydi Tramp va yana bir bor AQSh Ukrainani qo‘llab-quvvatlash uchun Yevropadan ko‘ra ko‘proq mablag‘ sarflaganini aytib o‘tdi. «Afsuski, Yevropa Ukrainani himoya qilishdan ko‘ra Rossiya nefti va gazini sotib olishga ko‘proq pul sarfladi. Bu haqda o‘ylab ko‘ringlar».

Tramp nutqi davomida AQSh iqtisodiyoti, immigratsiya va tashqi siyosatni o‘zgartirish bo‘yicha «tezkor va shafqatsiz harakatlar» kampaniyasini davom ettirishga va’da berdi, deb yozadi Associated Press. «Xalq meni bu ishni amalga oshirish uchun sayladi va men buni amalga oshirmoqdaman», – degan Tramp. Inauguratsiyadan keyingi dastlabki haftalarda ko‘rilgan choralar haqida gapirarkan, Tramp barchasi «endi boshlanayotgani»ni ta’kidladi.

Donald Tramp boshqa mamlakatlardan tovarlar importiga bojlarni oshirmoqchi ekanini ma’lum qildi. Uning so‘zlariga ko‘ra, Xitoy, Hindiston va Yevropa Ittifoqi 2 apreldan kuchga kiradigan javob bojlariga tayyor bo‘lishi kerak. «Ular bizdan nimani so‘rasa, biz ham ulardan shuni so‘raymiz. Ular bizga qanday soliq solmasin, biz ham ularga soliq solamiz», – dedi Tramp. Narxlar oshishi haqida gapirarkan, Tramp shunday dedi: «Ozgina xavotir bo‘ladi, lekin biz qarshi emasmiz».

4 mart kuni Kanada, Meksika va Xitoyga qarshi boshlangan tarif urushi, Trampning so‘zlariga ko‘ra, «Amerikani yana boy qiladi» va kompaniyalar Qo‘shma Shtatlarda ko‘proq mahsulot ishlab chiqara boshlaydi, bu esa yangi ish o‘rinlari va imkoniyatlar yaratadi. Shu bilan birga, AQSh savdo vaziri Hovard Lyutnikning ma’lum qilishicha, AQSh prezidenti 5 martdayoq Meksika va Kanada bilan yangi savdo bitimini e’lon qilishi mumkin.

Tramp mamlakatdagi iqtisodiy vaziyatni yaxshilash uchun AQShda soliqlarni keng miqyosda qisqartirishni rejalashtirayotganini aytdi. Avvalroq Tramp amerikalik ishlab chiqaruvchilar, jumladan, neft-gaz sektori uchun soliqlarni 21 foizdan 15 foizgacha kamaytirmoqchi ekanini ma’lum qilgandi. Kongressdagi chiqishida Tramp choy puli va ish vaqtidan tashqari to‘lovlar uchun soliqlarni bekor qilish to‘g‘risidagi qonunni qabul qilishni ham taklif qildi. U, shuningdek, Jo Baydenni AQShda tuxum narxi ko‘tarilib ketganida aybladi, biroq CNN ta’kidlaganidek, aslida narxlar oshishi parranda grippi tufayli sodir bo‘lgan.

Tramp yana bir bor Grenlandiyani AQSh tarkibiga qabul qilishni istashini, biroq bu qarorni Grenlandiyaning o‘zi qabul qilishi kerakligini aytdi. «Biz sizning o‘z kelajagingizni o‘zingiz belgilash huquqingizni qat’iy qo‘llab-quvvatlaymiz va agar shunday tanlov qilsangiz, sizni AQSh tarkibiga qabul qilishdan mamnun bo‘lamiz. Grenlandiya bizga milliy va hatto xalqaro xavfsizlik uchun kerak va biz uni qo‘lga kiritishga harakat qilish uchun barcha manfaatdor tomonlar bilan ishlayapmiz», – degan Tramp.

Qanday bo‘lmasin, biz uni olamiz. Biz sizning xavfsizligingizni ta’minlaymiz. Biz sizni boy qilamiz. Birgalikda Grenlandiyani siz ilgari xayolga ham keltirmagan yuksaklikka ko‘taramiz.

Tramp o‘z nutqi yakunida Marsda AQSh bayrog‘ini o‘rnatishga va’da berdi. «Biz insoniyatni koinotga olib chiqmoqchimiz va Mars sayyorasida va hatto undan uzoqda ham Amerika bayrog‘ini o‘rnatmoqchimiz», – dedi Tramp.

Demokrat kongressmenlar Trampning nutqini tanqid qilishdi. Ba’zi demokratlar prezident nutqi boshlanganidan ko‘p o‘tmay uning so‘zini bo‘lib qo‘yishdi, texaslik kongressmen El Grin Trampni impichmentga chaqirdi, shundan so‘ng Kongress Vakillar palatasi spikeri Mayk Jonson Grinni zaldan olib chiqishni buyurdi. Yana bir necha demokrat «Irqchi» yozuvi tushirilgan futbolkalarni kiyib, zaldan chiqishdi.

Tramp AQShda allaqachon vafot etgan 100 yoshdan oshgan o‘n millionlab odamlar hali ham ijtimoiy to‘lovlarni olishda davom etayotganini aytganida, ba’zi demokratlar «Noto‘g‘ri!» va «Yolg‘on!» deb baqirishdi.

Uning nutqini ko‘p marta respublikachi tarafdorlarining qarsaklari bo‘lib turdi – ular partiya yetakchisini tik turgan holda olqishlashdi, bu vaqtda esa demokratlar o‘rinlaridan turishmadi.

Trampning nutqidan so‘ng, Michigan shtatidan saylangan senator Elissa Slotkin kongressga murojaat qilib, shunday dedi: «Amerika o‘zgarishlarni xohlaydi, lekin o‘zgarishlarning mas’uliyatli yo‘li va aqlsiz yo‘li bor va biz bu o‘zgarishlarni mamlakat va demokratiya sifatida kim ekanligimizni unutmasdan amalga oshirishimiz mumkin». Slotkin Davlat samaradorligi departamenti (DOGE) rahbari, tadbirkor Ilon Maskni federal xizmatchilarni qisqartirishni amalga oshirgani uchun tanqid qildi. Slotkinning so‘zlariga ko‘ra, AQShga ishdan bo‘shatishlar tufayli yuzaga kelgan tartibsizlik kerak emas. Shuningdek, u Trampning iqtisodiy rejasi faqat milliarderlarga yordam berishini va oddiy amerikaliklarga qimmatga tushishini aytdi.