AQSh Sberbankni MH17 ishi bo‘yicha sudga tortishga ruxsat berdi

Rossiya Sberbanki o‘zini «Donetsk xalq respublikasi» (DXR) deb e’lon qilgan jangchilarni moliyalashtirgan va shuning uchun uni ularning sherigi deb hisoblash mumkin, Rossiya davlat banki maqomi unga suveren immunitet huquqini bermaydi. Bu qaror 4 fevral, seshanba kuni AQShda sudya Jozef Byanko tomonidan 2014 yilda Donbassda Malaysia Airlines aviahalokatida halok bo‘lgan amerikalikning oilasiga Rossiya eng yirik bankini jinoiy javobgarlikka tortishga ruxsat berish maqsadida e’lon qilindi.

Sberbankka qarshi da’vo 2019 yil aprel oyida Kuinn Shansmanning oilasi tomonidan qo‘zg‘atilgan, u vafot etgan paytda 18 yoshda edi. U Malaysian Airlines kompaniyasining MH17 reysi bilan Amsterdamdan Kuala-Lumpurga uchayotgan bo‘lgan. Oila bankni 2014 yilda rossiyaparast ayirmachilar tomonidan yaratilgan «DXR» deb atalmish hudud jangchilariga xayriya qilish uchun AQSh bank tizimidan foydalanganlikda aybladi.

Sberbank bu davlat tashkiloti ekanligini va boshqa mamlakatlarda sudga da’vo qilinishi mumkin emasligini ta’kidlab, da’voga qarshi chiqdi. Ammo Manxettendagi 2-apellyatsiya sudining uch sudyasi bu ishda suveren daxlsizlik Sberbankka taalluqli emas degan qarorga keldi.

Immunitetning yo‘qligi

Jozef Byanko qarorda tushuntirganidek, Sberbank tomonidan amalga oshirilgan pul o‘tkazmalari «odatiy tijorat faoliyati» bo‘lgan va shuning uchun Xorijiy davlatlarning immunitetlari to‘g‘risidagi qonun (FSIA) himoyasiga kirmaydi. Shunday qilib, Sberbank AQSh bank tizimi orqali Ukrainada terrorchi deb topilgan va AQShda sanksiyalarga duchor bo‘lgan tashkilot foydasiga tijorat operatsiyalarini amalga oshirdi.

Shansmanlar oilasi sudga da’vo kiritganidan bir yil o‘tmay, 2020 yil boshida Rossiya hukumati Rossiya bankidan Sberbank aksiyalarining nazorat paketini sotib olish uchun Milliy farovonlik jamg‘armasi mablag‘laridan foydalangan. Sberbank sudda davlat tashkiloti yoki agenti sifatida boshqa yurisdiksiyaga tegishli emasligini ta’kidladi. Sberbank, shuningdek, AQShning Terrorizm bilan kurashish to‘g‘risidagi qonuni bank davlat nazorati ostida bo‘lganidan qat’i nazar, immunitetni ta’minlashini va tijorat faoliyati istisnolar uchun istisno bermasligini ta’kidladi.

Ammo sudya Jozef Byankoning ta’kidlashicha, FSIA fuqarolik ishlari bo‘yicha suveren immunitet masalasini to‘liq ko‘rib chiqadi ("Shansmanlar Sberbankka qarshi" ishi kabi) va uning qoidalari terrorizmga qarshi qonun tomonidan bekor qilinmagan. Agar Sberbankning pozitsiyasi qabul qilinsa, bu AQSh Kongressining fuqaroviy da’vogarlarga AQShga qarshi terrorchilik faoliyatida ishtirok etgan xorijliklarga moddiy yordam ko‘rsatuvchi tashkilotlarga nisbatan sudga da’vo kiritish uchun imkon qadar keng huquqiy asos berish niyatini inkor etadi, dedi Byanko.