Olimlar «Novichok» kabi zaharlarni aniqlaydigan dasturni ishlab chiqdi

Yevropalik kimyogarlar guruhi harbiy toifadagi zaharli moddalar va boshqa moddalar bilan zaharlanishning mumkin bo‘lgan holatlarini aniqlash uchun mass-spektrometriya ma’lumotlarini tezda tahlil qila oladigan dasturiy ta’minotni ishlab chiqdi. Dastur 350 dan ortiq zaharlarni, shu jumladan Rossiyaning «Novichok» guruhiga kiruvchi zaharlarni aniqlaydi. Dasturdan professional bo‘lmaganlar ham foydalanishi mumkin.

«So‘nggi paytlarda avtoritar rejimlar tomonidan siyosatchilar, jurnalistlar va boshqa tinch aholiga qarshi kimyoviy jangovar vositalardan foydalangan holda maqsadli hujumlar ko‘payib borayotgani juda tashvishli. Bunday holatlarda toksik moddalarni aniqlashda fuqarolik tadqiqotchilariga yordam berish uchun biz algoritm va kichik, ishlatish uchun qulay dasturiy ta’minot, ToxicMassSceptic, ko‘plab zaharli va portlovchi moddalarni o‘z ichiga olgan 394 ta ommaviy spektr yozuvlaridan iborat ma’lumotlar bazasini ishlab chiqdik. Dastur shuningdek, spektral fonni avtomatik ravishda olib tashlash funksiyasiga ega. Bundan tashqari, biz molekulyar dinamikaga asoslangan yondashuv yordamida massa spektrlarining nazariy hisoblarini amalga oshirish orqali ushbu ma’lumotlar bazasi hajmini oshirish uchun ish jarayonini taqdim etamiz. ToxicMassSceptic aniqligi eksperimental spektrlar bilan tasdiqlangan. Natijalarimiz shuni ko‘rsatadiki, taklif etilayotgan dasturiy ta’minot to‘plami zaharli va portlovchi moddalar izlarini dastlabki aniqlashda yordam berishi mumkin», deb yozdi tadqiqotchilar.

Ushbu dastur jabrlanuvchining biomateriallarini ommaviy spektrometrik tahlili ma’lumotlariga ega bo‘lgan deyarli har qanday shaxs tomonidan zahar yoki, masalan, «Novichok» sinfining jangovar toksik moddasi bilan zaharlanishni tahlil qilish imkonini beradi. Olimlarning ta’kidlashicha, zaharni aniqlash uchun mutaxassislarni va yadro-magnit rezonansi kabi qo‘shimcha usullarni jalb qilish kerak.

Avvalroq, Yevropadagi rossiyalik muxolifatchilarga qarshi zaharli moddalar yordamida bir qator hujumlar uyushtirilgan edi. 2023 yil oktabr oyida «Novaya gazeta» va «Meduza» jurnalisti Yelena Kostyuchenko Myunxenda zaharlandi, bir hafta o‘tgach, «Exo Moskvy» jurnalisti Irina Babloyan Tbilisida shunday alomatlarni boshdan kechirdi. 2024 yil bahorida «Svobodnaya Rossiya» jamg‘armasi rahbari Natalya Arno neyrotoksik modda bilan zaharlandi.