Ozarboyjonda 2022 yilda Rossiyadan Tog‘li Qorabog‘ga borgan va tan olinmagan respublika bosh vaziri bo‘lgan milliarder va xayriyachi Ruben Vardanyan ustidan sud jarayoni boshlandi. Bu haqda BBC xabar berdi.

2023 yil sentabrida bir kunlik urush oqibatida Ozarboyjon Qorabog‘ ustidan yakuniy nazoratni qo‘lga kiritdi. Mahalliy armanlar - 100 mingdan ortiq kishi o‘z uyini tashlab, Armanistonga ketdi. 27 sentabr kuni Ruben Vardanyan Lochin yo‘lagida qo‘lga olindi: u boshqa aholi bilan birga Qorabog‘ni tark etmoqchi bo‘lgan edi. Sudni kutayotgan Vardanyan bir yarim yil qamoqda o‘tirdi.

Qorabog‘ga ko‘chishdan ancha oldin Ruben Vardanyan Rossiyada mashhur shaxs edi. 1990 yillarda u possovet Rossiyasida birinchi «Troyka.Dialog» investitsiya bankini ochdi va milliarderga aylandi. Keyinchalik bankni «Sberbank»ka sotgandan so‘ng Vardanyan Rossiya va Armanistonda xayriya ishlari bilan shug‘ullandi, «Skolkovo» biznes maktabiga sarmoya kiritdi va Armanistonning Dilijon shahrida o‘ziga xos metodologiyaga ega maktab qurdi.

Shu bilan birga, OCCRP tergovchilari Vardanyanning «Troyka.Dialog» banki offshor kompaniyalarning ko‘plab tarmog‘ini yaratgani va ular orqali Rossiya elitasining pullarini yashirin ravishda chet elga chiqarganini aniqladi. Vardanyanning o‘zi «Rostex» rahbari Chemezov bilan bir qishloqda villa qurib, uning pullarini boshqardi.

Unga qo‘yilgan korrupsiya ayblovlariga javoban milliarder har doim «qonuniy va shaffof» harakat qilganini aytdi.

2022 yilda Vardanyan Rossiya fuqaroligidan voz kechdi va Tog‘li Qorabog‘ga jo‘nab ketdi va u yerda hukumat lavozimini egalladi. U kelganidan bir necha oy o‘tgach, Qorabog‘ Ozarboyjon tomonidan blokadaga tushib qoldi, bu 2023 yil sentabrigacha davom etdi, so‘ngra bahsli hudud butunlay Boku nazoratiga o‘tdi.

Ozarboyjon tergovchilari Vardanyanni terrorizmni moliyalashtirish, noqonuniy qurolli tashkilotlar tuzish va Ozarboyjonga noqonuniy kelganlikda ayblamoqda. Hibsga olinganidan beri siyosatchi boshqa arman mahbuslar qatori Bokudagi tergov izolyatorida saqlanmoqda.

Ozarboyjon qamoqxonalarida kamida 23 nafar arman mahbus bor: ulardan sakkiz nafari Vardanyan kabi 2023 yil sentabrida, Ozarboyjon Tog‘li Qorabog‘ ustidan to‘liq nazorat o‘rnatgan paytda hibsga olingan. Yana 15 nafari harbiy asirlar va tinch aholi vakillari.

Vardanyan ular orasida eng mashhuri, garchi u Qorabog‘da atigi to‘rt oy, 2022 yil noyabridan 2023 yil fevrali oxirigacha hokimiyatda bo‘lgan. 17 noyabr kuni nafaqat Vardanyan, balki hibsga olingan yana 15 kishi ustidan ham sud jarayoni boshlanishi rejalashtirilgan.

2024 yil aprelida Vardanyan qamoqxonada ochlik e’lon qildi. Buning uchun jazo sifatida, uning advokatlariga ko‘ra, u karserga o‘tkazildi.

Vardanyanning oilasi tomonidan yollangan amerikalik advokat Jared Genserning bayonotida (Ozarboyjon hukumati uning mijozi bilan uchrashishiga hech qachon ruxsat bermagan) «karserda chiroq kuniga 24 soat yonib turdi, bu esa qattiq uyqu va charchoqqa olib keldi», deyilgan.

Bundan tashqari, ta’kidlanishicha, Ruben uzoq vaqt tik turishga majburlangan va ikki kundan ortiq suvdan mahrum qilingan. Qolaversa, u choyshab va kiyimini yuvish va almashtirish imkoniyatidan mahrum bo‘lgan, hojatxona qog‘ozi berilmagan, o‘qish va yozishga ruxsat berilmagan, choyshabdan mahrum bo‘lgan, iflos matrasda uxlagan. Ochlik 20 kun davom etdi.

Vardanyanning o‘g‘li Devidning aytishicha, otasi xat yozadi va jo‘natadi, lekin ular hech qachon yetib kelmaydi. Uning so‘zlariga ko‘ra, oila ba’zan u bilan telefonda gaplashishga yoki Xalqaro Qizil Xoch orqali xat yuborishga muvaffaq bo‘ladi. Vardanyan oldiga «tashqaridan» shifokorlar kiritilmaydi, faqat bir marta, ochlik to‘xtatilganidan keyin kiritilgan.

Vardanyan ishi bo‘yicha dastlabki dastlabki sud majlisi 17 yanvarga belgilangan.

Sud jarayoni arafasida siyosatchi o‘z oilasiga telefon orqali bayonotini yetkazdi. U so‘roqlarda ishtirok etmaganini va tergovchilarga ismidan boshqa hech narsa aytmaganini ma’lum qildi. Lekin u va uning advokatiga «bo‘lmagan so‘roqlarning soxtalashtirilgan bayonnomalarini» imzolash uchun «bosim» qilingan.

«Menga 42 ta ayblov qo‘yilayotganini aytishdi, ularning ba’zilari uchun umrbod qamoq jazosi nazarda tutilgan. Lekin shu paytgacha menga rasmiy ayblov xulosasi bilan tanishish imkoniyati berilmagan. «Advokatim bilan menga jinoiy ishning atigi 422 jildini Ozarboyjon tilida ko‘rib chiqishga ruxsat berildi, men bilmaydigan tilda», dedi Vardanyan va ularga 422 jildni o‘qish uchun bor-yo‘g‘i bir oy muhlat berilganini qo‘shimcha qildi.

Bu murojaatda Vardanyan tinchlikka chaqirdi. «Ishonchim komil, mojaroga aralashgan davlatlar rahbarlari bu urushda halok bo‘lganlarning qabriga birgalikda gul qo‘yishsagina haqiqiy tinchlik bo‘ladi. Men hayotimda buni amalga oshirish uchun hamma narsani qilishga va’da beraman», dedi u.