Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jo‘mart To‘qayev xalqqa an’anaviy murojaatnomasi doirasida mamlakatda atom elektr stansiyalarini qurish bo‘yicha umumxalq referendumi o‘tkaziladigan sanani ma’lum qildi. U 6 oktyabr kuni bo‘lib o‘tadi, deb xabar beradi DW’ning Qozog‘istondagi muxbiri 2 sentabr, dushanba kuni. To‘qayev atom energetikasiga bo‘lgan talabni «global energiya tanqisligi» kuchayishi va Qozog‘istonning «ishonchli va toza energiya manbalariga» shoshilinch ehtiyoji bilan bog‘ladi.
Aniqlik kiritilishicha, Qozog‘iston hukumati kelajakda bir emas, uchta AES qurishni ko‘rib chiqmoqda. Qurilish uchun yaroqli joylar orasida mamlakat energetika vaziri Almasadam Satkaliyev avvalroq Balxash ko‘li qirg‘og‘i, Irtishdagi Kurchatov shahri va G‘arbiy Qozog‘istonda o‘rta elektr stansiyasi ishlagan joyni ilgari surgan edi.
2023 yilda Qozog‘iston Energetika vazirligi mamlakatda atom elektr stansiyalarini qurish uchun da’vogarlar qatorida to‘rt kompaniya borligi haqida ma’lumot tarqatdi. Gap Xitoyning CNNC korporatsiyasi, Janubiy Koreyaning KHNP, Fransiyaning EDF va Rossiyaning «Rosatom» kompaniyasi haqida bormoqda.
AESga qarshi bo‘lganlar qurilish xavfi haqida
1990-yillar o‘rtalarida bo‘lgani kabi, Qozog‘iston jamiyati atom elektr stansiyasini qurish masalasida yana ikkiga bo‘lindi. Shunday qilib, iqtisodchi Aydar Aliboyev avvalroq DW bilan suhbatda iqtisodiy nuqtayi nazardan bunday qurilish maqsadga muvofiq emas, degan fikrni bildirgan edi. «Qozog‘istonning elektr energiyasi ishlab chiqarish quvvati yetarlicha, ammo Nazarboyev davrida ular qarovsiz holatda qolib ketgan edi. Issiqlik elektr stansiyalari va gidroelektr stansiyalarini to‘liq modernizatsiya qilish, shuningdek, elektr energiyasini uzatishda mavjud yo‘qotishlarni bartaraf etish zarur», - dedi Aliboyev.
Shuningdek, u Qozog‘istonda atom elektr stansiyasini qurish uchun sharoit yo‘q, deb hisoblaydi. DW suhbatdoshiga ko‘ra, Balxashda atom elektr stansiyasining paydo bo‘lishi nafaqat noyob ko‘l ekologiyasiga, balki bu yerdagi shamol ko‘tarilishi o‘ziga xos xususiyatlari tufayli butun mamlakat uchun xavf tug‘diradi. «Bizga atom elektr stansiyalari kerak emas, chunki bular mamlakatimizni mustaqillikdan mahrum qiladigan siyosiy loyihalar, ayniqsa, agar Rossiya bu stansiyalarni qursa», - deydi Aliboyev.
AES tarafdorlari energiya tanqisligi bartaraf etilishi haqida gapiryapti
O‘z navbatida, energetika sohasida 20 yildan ortiq ishlagan tadbirkor Chingiz Serikov, aksincha, Qozog‘istonning kelajakdagi energetik mustaqilligi faqat atom energetikasini rivojlantirish bilan bog‘liqligiga ishonch bildirdi. U o‘zining asosiy dalillari sifatida bir qancha muhim omillarni keltirib o‘tdi – Qozog‘iston uran zaxiralari soni bo‘yicha dunyoda ikkinchi o‘rinda turadi, qazib chiqarish bo‘yicha birinchi o‘rinda turadi, yonilg‘i elementlari ishlab chiqarish rivojlangan, uni turli mamlakatlarga eksport qiladi.
«Atom elektr stansiyasini qurish qoldi, bu mavjud elektr energiyasi taqchilligi muammosini hal qiladi, biz doimiy ravishda mamlakatda iste’mol qilinadigan energiyaning 20 foizini Rossiyadan sotib olishga majburmiz», dedi Serikov DW bilan suhbatda. Uning so‘zlariga ko‘ra, 1930-50-yillarda qurilgan issiqlik va gidroelektr stansiyalarini modernizatsiya qilish juda qimmatga tushadi, chunki «deyarli hamma narsani o‘zgartirish kerak bo‘ladi – jihozlardan tortib binolargacha».
