Inson huquqlari bo‘yicha Yevropa sudi (IHeS) Rossiyaning «Xalqaro memorial» tarixiy-ma’rifiy jamiyatiga Sovet Ittifoqi davridagi siyosiy qatag‘onlarga oid arxivlardan foydalanish huquqini berishdan bosh tortgani qonunbuzarlik deb e’tirof etdi. «Tarixiy haqiqatni izlash so‘z erkinligining ajralmas qismidir», deya ma’lum qildi Strasburg sudi 18 iyun, seshanba kuni e’lon qilingan qarorida. 

Arxivlardan foydalanishni cheklash axborot olish huquqini buzish hisoblanadi va shu tariqa Inson huquqlari va asosiy erkinliklarini himoya qilish to‘g‘risidagi Yevropa konvensiyasiga ziddir, deya ta’kidladi IHeS.

Da’vogarlar orasida - tarixchi Mixail Suprun va Raul Vallenbergning qarindoshi

Ish bo‘yicha da’vogarlar orasida, «Xalqaro memorial»dan tashqari, sovet qatag‘onlarini tadqiq qilgan besh rossiyalik tarixchi, shuningdek, Shveytsariya fuqarosi - shved diplomati, Ikkinchi jahon urushi paytida venger yahudiylarini Germaniyaga deportatsiyadan qutqarishda qatnashgan va 1947 yilda SSSR hibsxonasida vafot etgan Raul Vallenbergning jiyani bor. IHeSga shikoyatlar 2012 yil avgustidan 2022 yil apreligacha berilgan. 

Sudning ta’kidlashicha, da’vogarlar sovet repressiyalari, jumladan «1930-1940-yillardagi etnik deportatsiyalar va suddan tashqari qatllar» haqidagi arxiv ma’lumotlarini ko‘rishga intilgan. Barcha holatlarda bu butunlay rad etilgan, taqdim etilgan ma’lumotlar to‘liq bo‘lmagan yoki da’vogarlarga hujjatlar nusxalarini olishga ruxsat berilmagan. Tarixchi Mixail Suprun Rossiyaga majburan ko‘chirilgan etnik nemislar taqdirini o‘rganganida hatto «oilaviy sir bo‘lgan ma’lumotlarni noqonuniy yig‘ish»da ayblangan. 

Sud qaroriga ko‘ra, Rossiya «Xalqaro memorial» va yana ikki tadqiqotchiga ma’naviy zarar uchun tovon sifatida 7500 yevro to‘lashi kerak.