“Микрофон қизларда” лойиҳасининг бу сафарги қаҳрамони – Нигина Ортиқова. Бундан 8 йил олдин оиласи билан грин-карта орқали АҚШга кетган самарқандлик Нигина, дастлаб, ҳам ўқиб, ҳам уй хизматчиси бўлиб ишлайди. Ҳозир эса дунёнинг энг топ университетларидан бири бўлган Массачусетс технологиялар институти (ёки Массачусетс технологиялар университети) магистратурасида таҳсил оляпти. Нигинанинг муваффақият ҳикояси ўзига хос.
“Шаҳарга кетишни хоҳлаганман...”
Бундан 8 йил олдин мен ўқиган бир мақола ҳаётимни бутунлай ўзгартириб, оқибатда ўзимнинг ҳам ўзгаришимга сабаб бўлганди.
Исмим Нигина, Самарқанд вилояти Тойлоқ туманиданман. Оилада 5 нафар қиз фарзандмиз. Болалигимни эсласам, асосан, далада мол боққаним кўз олдимга келади. Даштда картошка, пиёз етиштирардик. Лекин қишлоқ хўжалигида ишлашни ёмон кўрардим ва ҳар доим шаҳарга кетишни орзу қилиб, ҳаракат қилардим. Зулфия мукофоти танловида қатнашиб, доим туманда ғолиб бўлиб вилоятдан қайтиб келардим. Ўша пайтлари ўринлар сотилиши ҳақида кўп гапириларди. Мен бу танловга грантда ўқиш имконини қўлга киритиб, шаҳарга орзусида қатнашаверардим.
Грин-карта тарихи
2014 йили бизнинг оиламизга грин-карта чиққан. Бу биз учун ҳайрон қоларли нарса эди. Чунки отам 4 йилча олдин махсус фирма орқали грин-карта "ўйнаган". Самарқандда одамларга грин-карта ўйнатадиган офислар кўп. Лекин кейинчалик бу отамнинг эсидан ҳам чиқиб кетган. Фирма эса дадамнинг маълумотлари билан ҳар йили грин-карта учун ариза тўлдириб қўяверган ва 4 йилган кейин ютуқ чиққан. Шундай қилиб ҳужжатларни тайёрладик ва 2014 йили Америкага кириб келдик.
“Машаққатли йўлнинг бошланиши...”
Опамдан қарз олиб турган қора костюмимни кийиб, қишнинг совуғида юпун кийинган ҳолда эшикма-эшик кириб бутун Ню-Йоркдан иш қидирганим эсимда… Ўшанда менинг орзум супермаркетда оддий ҳисобчи бўлиб ишлаш эди, лекин инглиз тилини билмаганим сабабли ҳеч ким мени ишга олмасди. Ҳаётим жуда қоронғу кўринарди.
Биринчи ишимни Ню-Йорк шаҳрида рус ва яхудийларнинг уйларини тозалашдан бошлаганман. Кунига атиги 50 доллар тўлашарди. Ишим оғир ва машаққатли эди, кўпинча яҳудийлар томонидан ирқчиликка ҳам дуч келганман. Наҳот ёш бўла туриб, бундан бошқа иш қила олмасам деб ўйлардим. Лекин кўрганларимнинг ҳаммаси менга меҳнатнинг қадрини ўргатди.
Атрофимдагилар ҳам мени таъсирлантирарди: ўзбек хотин-қизларининг деярли ҳаммаси АҚШга келгач, ё турмушга чиқиб кетади ё келганида бошлаган оддий хизматчилик ролида қолиб кетаверишади.
Ҳаётимни ўзгартирган мақола
2016 йилда “Америка овози” нашрида чоп этилган “Ўзбеклар хизматкорлар халқими?” мақоласини ўқиб қолдим. У пайти мен қарияларни парваришлаш билан шуғулланардим. Мақола АҚШга Ўзбекистондан келганлар ўз устида ишлаб, ривожланишга ҳаракат қилмаётгани, оддий ишлар билан чегараланиб қолишаётгани ҳақида эди. Шу мақола менга қаттиқ таъсир қилган ва ўз устимда ишлашим кераклигини тушунишимга ёрдам берган.
Бу вақтда Ўзбекистонда коллежни битирмай келганим учун Америкада юқори мактабда ўнинчи синфни қайта ўқиётгандим ҳам. Эрталабки еттидан пешинги тўртгача мактабга борардим, дарслардан сўнг ишга кетардим.
Кўп ишлаганим сабабли дарсларда ухлаб қолардим. Мактабни жуда ҳам паст баҳо билан тугатдим. Аммо инглиз тилим анча яхшиланди. Паст баҳоларим сабабли бирор 4 йиллик университет мени қабул қилмади. Фақат Ню-Йоркдаги 2 йиллик коллежга кира олдим, холос. Ўзимни омадсиз ҳис қилардим. Бироқ меҳнат қилишдан тўхтамадим. Коллежни энг юқори балл билан тугатган битирувчи бўлдим.
Машаққатларим мамлакатдаги энг яхши либерал санъат мактабларидан бири бўлган ва АҚШда юқори ўринда турадиган Массачусеттс шаҳридаги Wellesley олийгоҳига қабул қилинишимга сабабчи булди. Кейинроқ Массачусетс технологиялар институтига (Massachusetts Institute of Technology (MIT) магистратурага ўқишга қабул қилиндим. Ҳозирда ҳам бакалавриатни, ҳам магистратурани бирдай олиб боряпман.
Қандай қилиб?
Мен осон йўл борлигига ишонмайман. Дунёда осон йўлнинг ўзи йўқ. Масалан, қарияларни парваришлаш – жуда оғир иш. Ўқиб муваффақиятга эришиш ҳам осон эмас. Мен бу икки танлов ичидан ўзимнинг қийин йўлимни танлаганман.
Қолаверса, болалигимдан ота-онам мен билан фахрланишларини хоҳлаганман. Улар беш қизни улғайтириш учун бутун умрларини сарфлашган. Америкага келгач иккалалари ҳам оғир ишларда меҳнат қилишларига тўғри келди. Шунинг учун улар бизга бераётганларига муносиб бўлишни истаганман.
Дунёнинг топ университетида ўқиш тизими қандай?
Ҳозир халқаро рейтингларда биринчиликни эгаллаган ОТМда ўқияпман. Бу ерда яхши ўқиш ҳамманинг ўзига боғлиқ. Йўл-йўриқ кўрсатилади, лекин ўзлаштириш талабага қолдирилади. Ҳамма ўзининг лойиҳалари устида ишлайди. Мен ҳам ҳозир ўз инновацион лойиҳам устида ишлаяпман. Ҳар доим ўзимнинг аввал қаерда ва ҳозир қаерда эканим ҳақида ўйлаб, солиштирсам жуда катта шукроналик ҳиссини туюман.
Оила ва шахсий ривожланиш
Ўзбекчилик нуқтайи назарида қараганда бироз кечроқ – 25 ёшда турмуш қурдим. Ҳозир 26 ёшдаман. Сабаби мени қўллаб-қувватлайдиган ва мақсадларимни тушуна оладиган инсон билан оила қуришни хоҳлаганман. Турмуш ўртоғим турк миллатига мансуб.
Инсон оила қуриб шахсий ривожланишни тўхтатиши эмас, балки биргаликда ўсиш йўлини топишлари керак деб ўйлайман.
Ҳозирги кунда Америкадаги 3 та йирий компания: L3Harris Technology, Optum Insights, Spotify’дан IT бўйича иш таклифларини олганман. SamSara компаниясида эса суҳбатдан ўтиш жараёнидаман.
Мени эшитаётган қизларга...
Мени ўқиётган ўзбек қизларига, аввало ўзларига ишонишларини айтган бўлардим. Баъзида биз яшаётган жамият бизга жуда кўп нарсани уқтиришга ҳаракат қилади: “Сен турмушга чиқишинг керак, оилали бўлишни ўйла, ўқима. Қиз бола – палахмон тоши” кабилар. Лекин бу уқтиришлар сабаб ўқишни ташлаб қўйиш керак эмас. Қизлар, айниқса, таълим олиш ҳақида икки баравар кўпроқ ўйлашлари ва ҳаракат қилишлари керак.
Уй хизматчиси бўлиб ишлаб юрган вақтимда жуда кўп ўзбек қиз аёлларидан танишлар орттирганман. Уларнинг кўпини ҳали ҳам кўриб тураман. Шу 5 йıл ичида эса уларда ҳеч қандай ўзгариш булмаганини кўриш юрагимни оғритади. Кўп ўзбек дугоналарим супермаркетда ёки хизматкор бўлиб ишлашади. Ҳалол иш, бунинг ҳеч қандай айби йўқ, аммо ёшлар келажаги бор бўла туриб, ўсиш учун ҳаракат қилмасликларини кўрсам, юрагим оғрийди.
Мен хоҳлардимки, ҳамма ўзбек хотин-қизлари ўзига ишонишсин. Мен ўсишни уддалай олдимми, демак, улар ҳам, албатта, буни қила олишади.
Зилола Ғайбуллаева суҳбатлашди.
