Xitoy rahbarining kelasi hafta Moskvaga borishi haqida dastlab Kremlda xabar qilindi va keyin Xitoy Tashqi ishlar vazirligi tomonidan tasdiqlandi. Rossiyaning uchrashuv to‘g‘risidagi bayonotida muzokaralar chog‘ida «har tomonlama sheriklik va strategik hamkorlik» masalalari muhokama qilinishi aytilgan.
«Si Jinping prezident Putin bilan ikki tomonlama munosabatlar, shuningdek, umumiy xavotirli bo‘lgan asosiy xalqaro va mintaqaviy muammolar (...) yuzasidan keng ko‘lamli fikr almashadi va ikki tomonlama munosabatlar rivojiga yangi turtkini beradi», dedi Xitoy TIV vakili Van Venbin.
Xitoy prezidenti Moskvaga Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi boshlanganidan beri ilk bor tashrif buyurmoqda, biroq bo‘lajak uchrashuvning ilk xabarlarida na Moskva, na Pekin muhokama mavzusi urush ekanini to‘g‘ridan to‘g‘ri tilga olgan.
Rossiya prezidenti yordamchisi Yuriy Ushakov Ukraina hali ham suhbat mavzularidan biri bo‘lib qolishini aytdi.
«Albatta, Ukrainadagi mojaro muhokama qilinadi. Biz Xitoy rahbariyatining bu boradagi vazmin, o‘lchovli pozitsiyasini yuqori baholaymiz, Xitoyning kelishuv rejasidan xabardormiz», dedi Ushakov.
Putin o‘tgan yil oxirida onlayn muzokaralar chog‘ida Si Jinpingni Moskvaga taklif qilgandi. Ammo Xitoy rahbari o‘z nutqida taklifga javob bermagan edi.
Xitoy Tashqi ishlar vazirligi avvalroq Pekin Ukrainadagi urush bo‘yicha «xolis va adolatli» pozitsiyaga intilayotgani, shuningdek, Kiyev va Moskva o‘rtasida tinchlik muzokaralarini o‘rnatishda konstruktiv rol o‘ynashga tayyorligini ta’kidlagan edi.
Xitoyning «tinchlik rejasi». G‘arb bunga shubha bilan qaraydi
Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishining bir yilligi munosabati bilan Xitoy Rossiya va Ukraina o‘rtasidagi mojaroni tinch yo‘l bilan hal qilish rejasini taqdim etdi. Reja 12 ta, jumladan: «harbiy harakatlarni to‘xtatish», «to‘g‘ridan to‘g‘ri muloqotni tiklash», «barcha mamlakatlar suverenitetini hurmat qilish», «bir tomonlama sanksiyalarni tugatish» kabi bandlardan iborat.
G‘arb davlatlari bu rejaga shubha bilan qaramoqda va Pekin odatda Kreml qarorlari va pozitsiyasini qo‘llab-quvvatlashga moyil ekanini ta’kidlamoqda.
AQSh Davlat kotibi Entoni Blinkenning aytishicha, Xitoy Rossiyaga qurol yetkazib berish imkoniyatini ko‘rib chiqmoqda. Xitoy bu kabi ayblovlarni doimo rad etib keladi.
Si Jinping va Zelenskiy o‘rtasida ham muzokaralar bo‘lib o‘tadimi?
Amerikaning The Wall Street Journal nashri avvalroq Si Jinping Ukraina prezidenti Volodimir Zelenskiy bilan gaplashishni rejalashtirayotgani haqida xabar bergan edi – bu ham urush boshlanganidan beri birinchi marta. Gazetaning yozishicha, bu Moskva tashrifidan keyin videorejimda amalga oshishi mumkin.
Biroq Pekin Kiyevning Si Jinping va Zelenskiy o‘rtasidagi uchrashuvni tashkil etishga urinishlariga hozircha ijobiy javob qaytargani yo‘q. Ukraina tashqi ishlar vaziri Dmitro Kuleba avvalroq Zelenskiy Xitoy prezidenti bilan telefon orqali muloqot qilishga tayyorligini aytgandi.
Ukraina va Xitoy o‘rtasida 2011 yildan beri e’lon qilingan «strategik sheriklik»ka qaramay, Rossiya bosqinining butun davrida Si Jinping va Volodimir Zelenskiy o‘rtasida to‘g‘ridan to‘g‘ri aloqalar bo‘lmagan. Faqat Myunxen xavfsizlik konferensiyasi doirasida Ukraina tashqi ishlar vaziri Dmitro Kuleba XKP Markaziy qo‘mitasi tashqi ishlar komissiyasi devonxonasi rahbari, Xitoyning sobiq tashqi ishlar vaziri Van I bilan uchrashdi. Shu bilan birga, Van I AQSh davlat kotibi Entoni Blinken bilan ham uchrashgan edi.
Van I fevral oyi oxirida Moskvaga tashrif buyurdi va u yerda Rossiya Xavfsizlik kengashi kotibi Nikolay Patrushev bilan muzokaralar o‘tkazdi, so‘ngra Vladimir Putin bilan uchrashdi.
Moskva va Pekinning «cheksiz hamkorligi»
16 mart kuni Ukraina va Xitoy tashqi ishlar vazirlari o‘rtasida telefon orqali muloqot bo‘lib o‘tdi. Xitoy vakilining aytishicha, Pekin Ukrainadagi urush avj olganidan xavotirda va Moskva va Kiyev tinchlik muzokaralariga qaytishini istaydi. Xitoy TIV rahbari, shuningdek, mojaroga siyosiy yechim topish uchun tezkor harakatlarni kutayotganini aytdi.
«Davlat maslahatchisi va Xitoy tashqi ishlar vaziri Sin Gang bilan suhbat chog‘ida biz hududiy yaxlitlik tamoyilining ahamiyatini muhokama qildik. Men Ukrainada agressiyani to‘xtatish va adolatli tinchlikni tiklash uchun Zelenskiyning «tinchlik formulasi» muhimligini ta’kidladim», dedi Dmitro Kuleba, muzokaralar haqida fikr bildirib.
Xitoy va Rossiya «cheksiz» hamkorlikni 2022 yil fevralida, Rossiyaning Ukrainaga bostirib kirishi boshlanishidan sal avval e’lon qilgan edi. Bu haqda Rossiya yetakchisi Vladimir Putin Olimpiya o‘yinlari uchun Xitoyga tashrifi chog‘ida gapirgandi.
O‘shandan beri, aftidan, ikki davlat o‘rtasidagi aloqalar yanada mustahkamlandi. Urush boshidan beri Xitoy va Rossiya o‘rtasidagi savdo hajmi sezilarli darajada o‘sdi va G‘arb sanksiyalaridan keyin Xitoy Rossiya neftining eng yirik xaridoriga aylandi.
