Qoʻshimcha funksionallar
-
Tungi ko‘rinish
Yangi siyosiy konsensus izlab
Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarov mamlakatning barcha sobiq prezidentlarini BAAda yig‘ib, uchrashibdi. Hatto Atambayevni qamoqdan chiqarib, Belarusdagi Bakiyevni ham chaqirib kelibdi. Uchrashuvda yana Asqar Akayev, Roza O‘tunboyeva, Jyeenbekov ham bo‘lgan. Bu voqea Qirg‘iziston siyosiy maydoni uchun kutilmagan voqea bo‘lgan, jamoatchilik junbishga kelgan. Japarov nima haqida o‘ylayapti, niyati nima?

Kollaj: Kun.uz
Qirg‘iziston – Markaziy Osiyoda, qolaversa, post-sovet hududida hokimiyat eng ko‘p almashgan davlat. Almashganda ham, ko‘proq rangli inqiloblar va muddatidan avvalgi hokimiyat yiqitishlari orqali almashdi. 2005 yilda Asqar Akayev, 2010 yilda Qurmanbek Bakiyev, 2020 yilda Sooronbay Jyeenbekov yiqitildi. Qolaversa, bu besh prezidentning o‘zaro munosabatlari juda og‘ir va ziddiyatli. O‘zaro gaplashmaydi, tanqid qiladi, o‘ch olishni o‘ylab yuradi.
Qirg‘izistonda siyosiy tarqoqlik hali ham kuchli, ijtimoiy-iqtisodiy vaziyat og‘ir. Kovid Ukrainadagi urushga bog‘lanib ketdi. Jamiyatning kayfiyati hech yerda yaxshi emas. Bo‘lib ham, Qirg‘izistondagi ijtimoiy kayfiyat yanada og‘irroq...
Japarov bitta maqsadni ko‘zlayapti. Yangi siyosiy konsensus izlayapti. U o‘tgan yillarda davlat Konstitutsiyasini o‘zgartirdi. Prezidentlik boshqaruvini qaytardi. Parlament boshqaruvini bekor qildi. Bir mandatlik prezidentlik muddatini ikki mandatlik muddatga almashtirdi.
Mana shu fonda, Japarov siyosiy elitaga yuzlanib, yangi siyosiy kelishuv taklif qilmoqda. Ma’nosi oddiy. “Iltimos, bo‘ldi, tinch yashaylik. Yarashaylik! Meni yiqitmanglar. To‘g‘ri, iqtisodda, ijtimoiy hayotda hammasi og‘ir. Lekin, kelishaylik, nima qilib beray?”
Ya’ni Japarov Qirg‘iziston siyosiy elitasiga murojaat qilib, markazlashgan davlat boshqaruvini legitimlashtirmoqchi, rangli inqiloblar zanjirini uzmoqchi. Siyosiy elitani o‘z atrofida birlashtirmoqchi.
Hokimiyatda xavotir uchun asos, yetarlidan ortiq. Qirg‘izistonda ijtimoiy barqarorlik uchun resurs mavjud emas. Rangli inqiloblar g‘oyasi ham qadrsizlangan. Jamiyat frustratsiyaga yuz tutganda, hech kim xalqni tinchlantira olmaydi. Lekin, ijtimoiy bo‘hronlar har doim siyosiy elita ichida paydo bo‘ladi va keyingina ko‘chalarga chiqadi.
Japarov hokimiyatdan yiqilgan keyingi prezident bo‘lishni istamayapti. Shuning uchun, sobiq prezidentlarni bir stol atrofiga yig‘ib, “yarashaylik, endi yiqitari yo‘q!” deya kelishib olmoqchi. Sobiq prezidentlarning uchrashuvi, siyosiy elitadagi zo‘riqishlarni biroz pasaytiradi, ginalarni qisman aritadi.
Lekin rangli inqiloblar yoki hokimiyatni yiqitishlar to‘xtamaydi. Sababi, qirg‘iz jamiyatidagi hokimiyat talashuvning boshqa formulasi yo‘q. Resurslar cheklangan, siyosiy madaniyat shakllangan. Bu davlatning eng katta nuqsoni – undagi erkinlik siyosiy konsensus va jamiyatning xavfsizligiga asoslanmaganligi. Ya’ni siyosiy o‘yin qoidasi shakllanib bo‘ldi: kim vaziyatdan foydalanib, xalqni ko‘chaga olib chiqa olsa, hokimiyat o‘shaniki bo‘ladi. Aynan shu yo‘l bilan hokimiyatga kelgan Japarov, shu o‘yin qoidasini o‘zgartirmoqchi...
Kamoliddin Rabbimov,
siyosiy tahlilchi
Tavsiya etamiz
Yevropa Ittifoqining 18-sanksiyalar paketi Rossiyaga qanday ta’sir qiladi?
Jahon | 23:12 / 21.07.2025
Uy sotib olishda aldanib qolmaslik uchun nimalarga e’tibor qilish kerak?
Ko‘chmas mulk | 16:30 / 21.07.2025
Super-kontraktni bo‘lib-bo‘lib to‘lash mumkinmi?
Ta’lim | 11:29 / 21.07.2025
Davlat OTMga qabul kvotalari tasdiqlandi
Ta’lim | 11:09 / 21.07.2025
So‘nggi yangiliklar
-
Britaniyada depressiyaga chalingan odamlarga futbolga borish tavsiya etildi
Sport | 23:20 / 22.07.2025
-
AQSh Trampning yangi muddati davomida Ukrainaga birinchi harbiy yordam shartnomasini e’lon qildi
Jahon | 23:01 / 22.07.2025
-
O‘zbek-qozoq chegarasidagi tunnel, ijtimoiy obektlar geoportali va Jizzaxga tashrif – mahalliy dayjest
O‘zbekiston | 22:54 / 22.07.2025
-
Eron davlat xodimlarining iPhone’lari Isroil bilan urush oldidan kiberhujumga uchradi – OAV
Jahon | 22:18 / 22.07.2025
Mavzuga oid

08:30 / 22.07.2025
Qirg‘iziston O‘zbekistonda kigiz mahsulotlari ishlab chiqarmoqchi

21:03 / 18.07.2025
Qirg‘izistonda Tojikiston va O‘zbekiston bilan tutash chegaralar to‘g‘risidagi shartnoma ratifikatsiya qilindi

19:04 / 18.07.2025
«Xitoy - Qirg‘iziston - O‘zbekiston» yo‘nalishi bo‘yicha birinchi yuk poyezdi yo‘lga chiqdi

09:22 / 18.07.2025