“Ishonasizmi, hech kim ovqat yemay qo‘ydi, tomoqdan yegulik o‘tmay qoldi”

Zaynab To‘ramurodova, Istanbulda yashovchi samarqandlik vatandosh:

— Otam o‘lganda bunchalik yig‘lamagandirman, onam o‘lganda bunchalik yig‘lamagandirman. Bu zilzila haqida eshitganimdan beri ko‘zimdan yoshim tinmaydi. Turkiya, Suriya xalqi uchun katta sinov bo‘ldi bu ofat. Birinchi ta’sirli holat – shunday og‘irli kunlarda havo ham g‘alati. Kuchli shamol, gumburlagan chaqmoq, qor yog‘yapti. Biz yashaydigan Istanbulda bu kam uchraydigan holat. Talafot ko‘rgan hududlarda esa juda sovuq.

Biz yashaydigan mahalla ahli ham tezkor yordam to‘plashga kirishdi, sport zallari narsalarga to‘lib ketdi. Bir tanishim bor, ulgurji sabzavot sotadi. U birinchi kuniyoq ishini to‘xtatib, katta yuk mashinasini to‘ldirib, o‘sha yordamga to‘plangan narsalarni olib yo‘lga tushdi. Vaqtida ketgan ekan, keyinchalik zilzila hududlari yopib qo‘yilganini, zarur narsalar havo orqali tashilayotganini ham eshitdik.

Hech kim ovqat yemayapti. Bu yerlarda qapichi deb ataluvchi xizmatchilar bor. Uylarga kelib nima ovqat yeyishingni so‘raydi va tayyorlab keltiradi. Keladi, hech narsa kerakmas, deb javob beraman. Bugun yonimga o‘tirdi va shunday dedi: “Ishonasanmi, biror kishi birorta non ham buyurtma qilmayapti. Hech kim ovqat yemay qo‘ydi”. Chindan ham biror kishining tomog‘idan yegulik o‘tmay qoldi. Bitta nonga puli bor odam ham ko‘zi qiymay shu pulini jamg‘armalarga o‘tkazyapti. Qizil yarim oy jamiyatiga pul yig‘ilyapti, kim nima topsa tashlayapti. Sog‘ bo‘lishsin, o‘zbeklarimiz ham qo‘llaridan kelganicha yordam berishyapti.

Eng ta’sirli narsa – qon qabul qilish to‘xtatildi. Shunchalik ko‘p topshirilganki, qon juda ko‘payib ketgan. Ko‘ngilli bo‘lib borishni istovchilar ham juda ko‘p. Ikki o‘g‘lim borib yordam berish uchun ko‘ngillilar safiga yozilishdi. Navbat kutishyapti, yordam beradiganlarning ham yaraydiganlarini tekshirib olib ketishyapti.

Non oladigan pulimizga ham ko‘zimiz qiymayapti, bir tiyinimiz bo‘lsa, bir tiyin jo‘natyapmiz... Hamma shunaqa, faqat biz emas. Hech kim tomoshabin bo‘lib turgani yo‘q. Bironta odam yo‘q tinch o‘tirgan.

Malatiyalik qo‘shnimiz bor, ota-onasi, ukasi, ikki bolasidan xabar ololgani yo‘q. Xabar yo‘q, dod, deb yig‘laydi.

Turkiyaga birinchi kelganimda Iskandarunda ishlaganman, bir qizchaga qaraganman. Hozir u institutga bordi, o‘z qizimdek bo‘lib qolgan. Bir kun davomida bog‘lanishga urindik va bir amallab bog‘landik. Chodirda yashashyapti ekan, sog‘ ekanlar. Lekin zilzila tinmayapti ekan, chodir ham beshikday tebranyapti ekan.

Bir tanishimiz: “Opa, shunchalik bezovta bo‘lsangiz, O‘zbekistonga qaytib borsangiz bo‘lmaydimi?” dedi. Men to‘rt nafar yetimim bilan bu yurtlarga kelganman. Bolalarimni shu yurt puli bilan oyoqqa qo‘ydim. Endi ular katta bo‘lib, bir-ikki so‘m topganlarida, kimningdir og‘ir kuniga yaraydigan bo‘lganlarida olib ketamanmi?

Uyimizdan bitta xonani bo‘shatib qo‘ydim va talafot hududidan kelganlarni joylashtirishga ariza berib keldim. Bolali ayollar, qizlar bo‘lsa olardim. Qonim bo‘lsa qonim, jonim bo‘lsa jonimni berishga tayyor bo‘lib turibman.

“Sovuqda vayronalar ostida odamlar qolib ketganini tasavvur qilishning o‘zi og‘ir”

Abror Masharipov, Anqarada yashovchi vatandosh:

— Judayam og‘ir... Katta musibat bo‘ldi. Holatlar ko‘rsatilgan rasmlar, videolarni ko‘rib, yig‘lab yuboradi kishi. Ayniqsa, hozir qish kunlari, sovuqda vayronalar ostida odamlar qolib ketganini tasavvur qilishning o‘zi og‘ir. Falokat ko‘lami shunchalik kattaki, davlat resurslari, imkoniyatlari yetmasligi aniq. Turkiyada 81 ta viloyat bo‘lsa, shularda 10 tasida vayronagarchiliklar bor. Shuning uchun ham Turkiya xalqaro yordam so‘rashga majbur bo‘ldi.

Minglab binolar vayronalari orasidan odamlarni qidirib topish kerak. Afsuski, vaqt o‘tgan sari umid ham kamayib boradi. Sovuq havo, og‘ir sharoit odamlarning kayfiyatiga ham ta’sir qilgan.

Ammo xalq birlashdi. Ko‘ngillilar yig‘ilib, ofat bo‘lgan hududlarga ketishyapti, yordamlar yig‘ilyapti. Har kim qo‘lidan kelgancha yordam qilyapti. O‘zbeklar ham qarab turgani yo‘q. Anqarada yordam kompaniyasi tashkillashtirildi va imkon qadar harakat qilishyapti.

Ijtimoiy tarmoqlarda turklar qurgan uylar sifatsiz ekan, degan mazmundagi har xil gap-so‘zlarni ko‘ryapman. Mutaxassis emasman, bu borada biror nima deyolmayman, lekin ba’zi saytlarda o‘qidimki, olimlar bu zilzila rostdan ham juda vayronkor kuchga ega ekanini aytishgan. Umuman, bu narsalar biz baho beradigan narsalar emas, mutaxassislarga qo‘yib berish kerak. Ayni holatda Turkiya va Yaponiyani solishtirish ham xato, chunki Yaponiya nisbatan rivojlangan baribir. Zilzila bo‘lgan hududlar esa iqtisodiy jihatdan kuchli hududlar emas, shuning uchun eski binolar ko‘p.

Ba’zilar turklarni ayblashga ham o‘tishgan. “Turklarni gunohlari uchun Alloh jazolayapti”, degan gaplarni ham eshitdim. Bu – hech qanday insoniylikka to‘g‘ri kelmaydigan holat. Avvalo, har birimiz o‘z gunohlarimiz haqida o‘ylaganimiz durust. Ofat kelsa, yaxshi-yomonni tanlab o‘tirmaydi. Ijtimoiy tarmoqda yozishayotganda o‘ylab yozishsa yaxshi bo‘lardi. Bunday ofat har kimning boshiga kelishi mumkin. Yana yordam kampaniyalari ortida shaxsiy manfaat ko‘zlayotganlar ham bor ekan, eshitishimcha. Yurtdoshlarimiz berayotgan yordamlarini ishonchli kishilarga topshirishini so‘rardim.

“Imkon bo‘lishi bilan ko‘ngillilar qatorida jo‘nab ketaman”

Nigora Boboyeva, Istanbuldagi xorazmlik vatandosh:

— Dushanba tongida shu zilzila xabari bilan uyg‘ondik. Qo‘limiz ishga bormay, qo‘rquv ichida qoldik. Turkiya prezidenti dastlab boshqa davlatlardan yordam istamadi nazarimda. O‘z xalqim qudrati bilan bartaraf etaman deb o‘yladi shekilli. Keyinchalik ofat ko‘lami juda ortib ketdi.

Hozir ko‘p davlatlar, qardosh xalqlar yordam beryapti, o‘zbeklar ham shu qatorda. Ammo turklarning jipslashuvi, vatanparvarligiga qoyil qoldim. Xudo ko‘rsatmasin, bizda shunday noxush xolat bo‘lsa, biz qanday yo‘l tutarkanmiz, deb o‘ylab ham qoladi kishi. O‘zim do‘konda ishlayman. Do‘konlar ham yuk mashinalarida yordam jo‘natishyapti. Bularni ko‘rib ta’sirlanib, yig‘laging keladi. Biz ham shunday holatlar uchun bolalarimizni tayyorlashimiz kerak.

O‘zim ham muhtojlarga yordam beruvchi ko‘ngillilar guruhida ishtirok etaman (suratlarda – Kastamonu hududida sel kelgandagi holat). Biz ham yo‘lga chiqishga tayyorlanyapmiz. Kishilar barcha ishini tashlab, o‘sha ofat bo‘lgan hududlarga ketishyapti. Faqat yordam bera oladigan soha vakillarini olishayotgani uchun bizni yuborishmayapti hozircha, lekin imkon bo‘lishi bilan biz ham jo‘nab ketamiz.

Aviachiptalar narxi tushirilgan. Avtobus shirkatlari ham bepul xizmat ko‘rsatyapti. Odamlar uylarini bo‘shatib beryapti. Hatto nogiron insonlar nimadir qilishga urinyapti. O‘zbeklar ham tinimsiz harakat qilishyapti. Bunday holatlarda jipslashuv juda yaxshi narsa. Turkiyaliklar mening oilamdek bo‘lib qolgan, shuning har bir qutqarilgan inson uchun juda xursand bo‘lyapman.

Abror Zohidov suhbatlashdi.