2023 yil — sekin o‘sish yilimi?
Jahon banki hisoboti kishini u qadar umidlantirmaydi. «Jahon iqtisodiyoti istiqbollari»da bulutlari ko‘plab global omillar tufayli yanada quyuqlashuvchi retsessiya hosil bo‘lishi haqida gap boradi. 2022 yildagi singari bu yuqori inflatsiya, investitsion oqimlar susayishi va tinchimayotgan Rossiya-Ukraina urushi oqibatlari bo‘ladi.
Jahon bankining joriy prognozlari ushbu antitrendlarini o‘zida to‘laligicha akslantirmoqda. Ekspertlarning so‘zlariga ko‘ra, 2023 yilda jahon iqtisodiyoti o‘sishi 1,7 foiz bo‘lishi mumkin. Hisobotda shuningdek, COVID-19 pandemiyasi oqibatlari haqida ham so‘z boradi.
«Jahonning deyarli barcha mintaqalarida aholi jon boshiga o‘sish COVID-19gacha bo‘lgan o‘n yillikka nisbatan sekinroq bo‘ladi», — deyiladi hujjatda.
O‘z navbatida, Markaziy Osiyo ham og‘ir istiqbollardan xalos bo‘la olmaydi.
Sekin bo‘lsa-da, o‘sish bor. «-iston»larda foiz qanday?
Baholashlarga ko‘ra, Yevropa va Markaziy Osiyoda 2022 yilda o‘sish 0,2 foizgacha sekinlashgan. Biroq Rossiya va Ukraina hisobga olinmasa bu ko‘rsatkich 4,2 foizni tashkil etadi va bu bir yil avvalgidan ikki barobar kam. Bu esa hisobotda qayd etilgan ishlab chiqarish hajmlariga nisbatan «2023 yil amalda o‘zgarish qolishi»ni bildiradi.
Raqamlarga e’tibor berilsa, Markaziy Osiyoda o‘sish sur’atlari 2020 yildan so‘ng yana osha boshlagan. Biroq tiklanish Ukrainadagi urush va uning oqibatlari tufayli tormozlanadi. The Diplomat’ning yozishicha, birgina Qozog‘istonning o‘zida 2023 yilda o‘sish sur’atlari 3,5 foizgacha yaxshilanishi mumkin.
Qirg‘iziston iqtisodiyoti uchun o‘tgan yil tiklanish yili bo‘ldi. Manbaga ko‘ra, 2020 yilda sur’atlar 8,4 foizgacha pasaygan, 2021 yilda o‘sish 3,6 foizni, 2022 yilda esa hattoki 5,5 foizni tashkil etgan. 2023 yilda o‘sish yana 3,5 foiz bo‘lishi prognoz qilinmoqda.
Tojikistonda 2020 yilda o‘sish sur’atlari 4,4 foizgacha pasaygan. Biroq, 2021 yilda kutilmaganda 9,1 foizgacha o‘sgan. 2022 yilda o‘sish 7 foizni tashkil etgan, biroq 2023 yilda u 5 foizgacha pasayishi taxmin qilinmoqda.
O‘zbekiston iqtisodiyoti o‘sishi 2020 yilda 1,9 foizni tashkil etgan. 2021 yilda ko‘rsatkich 7,4 foizga yetgan. 2022 yilda barcha kabi pasayish yuz berib, 5,7 foizgacha tushgan. 2023 yilda ekspertlar O‘zbekistonda o‘sish 4,9 foizni tashkil etishini prognoz qilishmoqda.
Turkmanistonga doir ko‘rsatkichlar hisobotdan o‘rin olmagan. Mamlakat «ishonchli ma’lumotlar yo‘qligi sababli» hisob-kitoblardan olib tashlangan, deb ta’kidlaydi The Diplomat.
Inflatsiya va boshqa «suvosti toshlari»
Jahon banki tahlilida qayd etilishicha, Markaziy Osiyo iqtisodiyotlarida o‘sishning pasayishi «avvalboshdan kutilganiga nisbatan kamroq bo‘lgan».
Inflatsiya — joriy yilda iqtisodiy tahdidlardan biri bo‘ladi. Manbada aytilishicha, o‘tgan yilda «1998 yildan buyon har yilgidan keskinroq» o‘sgan. Inflatsiyaning o‘sib borishi xomashyo mahsulotlari narxining o‘sishi bilan mos tushgan. Ayniqsa energiya tashuvchilar va oziq-ovqat mahsulotlari narxi ko‘proq o‘sgan, deyiladi manbada.
Garchi Markaziy Osiyo davlatlari pandemiyadan so‘ng o‘sishni tiklay olishgan esa-da, Ukrainadagi urush «butun mintaqaga og‘ir ko‘lanka tashlagan», shuningdek mintaqaning uzoq muddatli istiqbollarini ham xiralashtirgan.
