Financial Times nashrida zamonaviy O‘zbekistonga bag‘ishlangan maxsus hisobot chop etildi. 11ta maqoladan iborat hisobotdan iqtisodiy o‘sish, xususiylashtirish, xalqaro bozorlarga kirish, yashil energetika, raqamli iqtisodiyot, inson huquqlari, mintaqaviy xalqaro munosabatlar, aholishunoslikka doir maqolalar o‘rin olgan.
Hukumatning yuqori darajasida aniq ta'sirga ega bo‘lgan chet elliklarning bo‘lishi Markaziy Osiyoda kamdan kam uchraydigan holatdir. O‘tgan yilning sentabr oyida O‘zbekiston prezidentining iqtisodiy rivojlanish, samarali boshqaruv va xalqaro hamkorlik masalalari bo‘yicha maslahatchisi etib tayinlangan Suma Chakrabarti shunday insonlardan biri. Unga Toshkentga xalqaro investorlar, moliyachilar va korporatsiyalarni jalb qilish bo‘yicha faoliyat olib borish ham yuklatilgan.
Financial Times o‘z maqolasida mutaxassisning Toshkentdagi faoliyati va mamlakatdagi o‘zgarishlar yuzasidan bildirgan fikrlarini keltirib o‘tgan.
Suma Chakrabartining o‘zi ushbu qarorni quyidagicha izohlagan:
«Men tayinlanishimning g‘ayrioddiy ekaniga qo‘shilaman. Menimcha, bu chorak asrlik nisbiy izolyatsiyadan so‘ng O‘zbekiston hukumatiga xalqaro tajribaga ega bo‘lgan va yangi ma'muriy islohotlarining «sifatini ta'minlash» bilan aloqasi bor odamga muhtojlikni tushunishdan kelib chiqqan deb o‘ylayman», — deydi u.
Avvalgi Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki rahbari lavozimida mutaxassis ilk bor 2017 yil boshida Shavkat Mirziyoyev bilan uchrashgan.
Suma Chakrabarti 2012 yil iyulidan 2020 yil iyuligacha YeTTB prezidenti bo‘lib ishlagan. YeTTBga rahbarlik qilishdan avval u Xalqaro taraqqiyot departamentining doimiy kotibi (2002-2007) bo‘lgan va Birlashgan Qirollikning Adliya vazirligida (2007-2012) ishlagan.
«Men shaxsan prezidentga va u orqali tegishli tashkilotlarga maslahatlar beraman. Prezidentni asosan, iqtisodiy rivojlanish, O‘zbekistonning xalqaro moliya bozori bilan munosabatlari va davlat boshqaruvini qanday yaxshilash sohalaridagi maslahatlar ko‘proq qiziqtiradi».
Chakrabarti lavozimdagi birinchi yili davomida iqtisodiy islohotlar dasturini ishlab chiqishga ko‘maklashdi. Mazkur dastur joriy yilning iyul oyida Shavkat Mirziyoyev tomonidan imzolandi. Dasturdagi yo‘l xaritasi o‘sishni rag‘batlantirish uchun o‘nlab yangi tashabbuslarni, kichik biznes sub'yektlari uchun yangi soliq kodeksi ishlab chiqish, korrupsiyaga qarshi qonunni yangilashdan tortib, aviatsiya va temir yo‘l sohasidagi aktivlarni xususiylashtirishgacha qaratilgan harakatlarni o‘z ichiga oladi.
Markaziy Osiyo mintaqasi tabiiy resurslar bazasi va savdo-sotiqni osonlashtiradigan geografik joylashuvi tufayli uzoq vaqtdan beri iqtisodiy o‘sish uchun yetuk darajada bo‘lgan. Ammo sovetlar byurokratiyasidan qolgan meros, iqtisodiyotdagi kuchli davlat nazorati va korrupsiya islohotlarni uzoq vaqtdan beri to‘xtatib kelgan.
Bundan tashqari, so‘nggi o‘ttiz yil mobaynida mintaqaning ko‘plab davlatlarini boshqargan avtokratik va diktatorlik rejimlari, shuningdek, biznesdan katta hajmda manfaatdor bo‘lgan mahalliy oligarxlar — g‘arb maslahatchilariga to‘liq ishonishni va eng yaxshi xalqaro amaliyotni qo‘llashni istamagan.
G‘arblik maslahatchilarni Markaziy Osiyoda siyosiy jarayonlarga jalb qilish oldin ham bo‘lgan. Buyuk Britaniyaning sobiq bosh vaziri Toni Bler 2011 yilda Qozog‘istonga maslahatchi sifatida ishga qabul qilingan, biroq oradan besh yil o‘tib mamlakatda fuqarolar huquqlari buzilishi bilan bog‘liq munozaralar fonida hamkorlik tugatilgan.
Ayni paytda Chakrabarti Toshkentdagi yagona xorijlik maslahatchi emas. Mirziyoyev davrida O‘zbekiston hukumati o‘ndan ortiq xorijiy maslahatchilar bilan shartnoma tuzgan. Mamlakat Moliya vazirligi ma'lumotlariga ko‘ra, hozirda Jahon banki va XVF, JPMoorgan, Rothschild&Co banklari va Dentons yuridik firmasi turli loyihalar bo‘yicha faoliyat olib bormoqda.
Toshkentning islohotlar ritorikasi sabablari ikki xil.
Birinchidan, Mirziyoyev O‘zbekistonning tashqi aloqalarini kengaytirmoqchi va chet eldan keladigan sarmoya va savdoni rivojlanishning asosiy omillaridan deb biladi.
Ikkinchidan, mamlakat iqtisodiyoti aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulotining farqini Rossiya, Gruziya va Ozarboyjon kabi boshqa possovet davlatlari kabi bo‘lishi uchun o‘sish sur'atlarini oshirishni nazarda tutadi.
Sobiq SSSR davlatlarida davlat rolini pasaytirish doimiy va o‘ta qiyin bo‘lgan. Chakrabarti ishlab chiqqan yo‘l xaritasi 22ta yo‘nalishining 100dan ortiq tashabbuslari ham ushbu yo‘nalishga qaratilgan.
O‘zbekistonda ishchi kuchining deyarli 80 foizi xususiy sektorda ishlaydi, lekin ular yalpi ichki mahsulotning atigi 57 foizini ishlab chiqaradi.
«O‘zbekiston aholisining tez o‘sib borayotgani va yoshligini hisobga olsak, ular uchun korxonalar o‘sishi kerak. Xuddi shunday, iqtisodiy o‘sish uchun kapital, shu jumladan xalqaro kapital kerak. Uni jalb qilish uchun yetakchi davlat korxonalari xalqaro standartlarga mos ravishda katta islohotlar va restrukturizatsiyaga muhtoj».
Chakrabarti xalqaro sarmoyadorlar O‘zbekistonga bo‘lgan munosabatini o‘zgartirayotganiga shubha qilmayapti:
«Hozir O‘zbekistonda bo‘layotgan voqealarda chinakam g‘ayrat bor. Ehtiyotkorlik ham bor, albatta. Investorlar va bankirlar har doim munosabat o‘zgarganiga va islohotlar davom etishiga ishonishi kerak. Atrof-muhit butunlay o‘zgargani, islohotlar haqiqatan ham ortga qaytarilmasligi aniq bo‘la boshladi», deydi u.
