«У Путиндан чўчимади» — Кремл Зеленскийни четлатиш орқали Украинани бўйсундиришга интиляпти

Кремл Зеленскийнинг ўрнига ўз шартларини қабул қиладиган, бўйсунувчан бошқарувни келтиришни кўзлаяпти, дея ёзмоқда The Moscow Times икки фаол дипломат ва Кремлга яқин манбасига асосланиб.

Манбаларга кўра, АҚШ билан музокаралар бошланганига қарамасдан, Кремл ҳали ҳам урушда максималистик мақсадларни кўзламоқда. Энг олий мақсад — Киевнинг таслим бўлиши, Украинада режим алмашиши, Украина давлатчилигини қайтадан яратиш ва мамлакатни «замонавий Беларус»га айлантириш, яъни тўлиқ Москвага боғлиқ ҳолатга келтириш. Минимал мақсад — Россия томонидан оккупация қилинган тўрт област устидан назорат ўрнатиш ва бу билан бирга Киевнинг сиёсий ҳамда ҳарбий мустақиллигини чеклаш.

Аммо ҳатто иккинчи сценарий ҳам ҳозирча амалга ошмаяпти: Донецк, Луҳанск, Херсон ва Запорижжя областларининг ҳеч бири тўлиқ назорат қилинмаяпти. Зеленский бу ҳудудлардан ихтиёрий равишда воз кечиши эса имконсиз, деб тан олишган The Moscow Times'нинг суҳбатдошлари.

Шунинг учун Кремл учинчи сценарийга — Зеленскийни Трамп кўз ўнгида келишувга лаёқатсиз рақиб сифатида кўрсатишга умид боғлаяпти. 

Кремлга яқин манбанинг айтишича, ҳозирги мақсад — «Вашингтондан Зеленскийга нисбатан тоқатсиз босим бўлишига эришиш» ва Киевни президентлик сайловларини ўтказишга мажбур қилиш. «Зеленский ҳеч қандай ҳудудий ён беришларга рози бўлмайди. Биз уни лавозимидан кетказиш орқали бу муаммони илдизи билан ҳал қилишимиз керак», — деди манба.

Россиялик дипломат бўлган бошқа манба Путиннинг Зеленскийга шахсий адовати борлигини айтади. «У Путинга очиқча қарши чиқди. Ҳозир мақсадларимиздан бири — Зеленский ортиқ давлат раҳбари бўлмаслигига эришиш. Шунинг учун биз унинг легитим эмаслиги ва сайлов ўтказиш зарур деган ғояни тизимли тарғиб қиляпмиз», — деди у.

Жума куни Путиннинг ўзи ҳам БМТ ва АҚШ ҳомийлигида Украинада вақтинча ташқи бошқарув жорий этилишини талаб қилди. Бу баёнот Россиянинг ядровий триадасига кирувчи «Архангелск» атом сувости кема бортида айтилди. Кремл бу билан «мушакларни ўйнатиш» ва Киев ҳамда Ғарбга сигнал юборишни кўзлаган, деб таъкидлайди The Moscow Times манбаси.

Кремл Зеленский қайта сайланиш имконига эга эмас деб ҳисоблайди ва АҚШни Украинада ҳокимият алмашиши заруриятига ишонтириш учун далиллар излаяпти. Ҳозирча Зеленский ҳокимиятда экан, Путин музокараларда ҳеч қандай ён беришга тайёр эмас, дейди дипломат: «Ҳозир ҳар қандай ён бериш Трампга эмас, айнан Зеленскийга совға сифатида кўринади. Бу эса мутлақо қабул қилиб бўлмайдиган ҳолат». The Moscow Times манбаларига кўра, Путин атрофида масалани «ҳарбий йўл билан ҳал қилиш тарафдори» бўлганлар устунлик қилмоқда. 

БМТнинг Женевадаги Россия миссиясини уруш бошланганда тарк этган собиқ дипломат Борис Бондарев Путин Макиавеллининг «Ўзингникини эҳтиёт қил, бегонаникини текинга тарқат» принципи билан ҳаракат қилаётганини таъкидлайди: «У Украина ва Европага эгалик қилиш учун Трампга Канада ва Гренландияни ҳам бериб юбориши мумкин».

Сиёсатшунос Георгий Бовтнинг фикрича, Путиннинг Украинада ташқи бошқарув жорий этиш тўғрисидаги баёноти Кремлнинг Украинага «муваффақиятсиз давлат» (failed state) сифатида қарашаётганидан далолат беради. «Бироқ бу каби давлатларда БМТнинг ташқи бошқаруви ҳеч қачон жорий этилмаган — ҳатто уриниш ҳам бўлмаган. Агар Украина ҳақиқатдан ҳам failed state бўлса, у билан ҳар қандай келишув имзолашдан маъно йўқ», — дейди у.

Кремл тушуниб турибди: Трампнинг қизиқишини сақлаб қолиш учун ҳеч бўлмаганда рамзи қадам қўйиш керак. Шундай ҳаракатлардан бири — АҚШ томонидан тантанали тарзда эълон қилинган Қора денгиз орқали «ғалла келишуви»ни қайта тиклашга уриниш бўлди. Аммо, Россия дипломатининг тан олишича, бу ҳаракат кутилган таъсирни бермади: «Украинлар учун бу келишув катта аҳамиятга эга эмас — улар ғарбга шундоқ ҳам дон етказиб беришни давом эттиришмоқда. Бу келишув Россияга фойда келтириши учун Трамп Европа санкцияларини бекор қилиши керак. Бу эса жуда мураккаб, ҳатто амалга ошмайдиган шарт».

Шу билан бирга, Трамп NBC News'га берган интервюсида Путиндан жаҳли чиққанини билдириб, уни Зеленскийнинг нуфузини шубҳа остига қўйгани ва Киевда ҳокимият алмашишини талаб қилгани учун танқид қилди. The Moscow Times'га Кремлдаги ташқи сиёсатга яқин манба шундай таъкидлаган: «Агар биз фурсатни бой берсак, Трамп нафақат келишувга қизиқишини йўқотади, балки оловланиб кетиши ҳам мумкин. Бу ҳолат юз берса, ғазаб отига минган Трамп олдида Байден бизнинг кўзимизга меҳрибон Санта-Клаус бўлиб кўрина бошлайди».