Тез юришга рағбат ёхуд яна 10 km/h «погрешность» ҳақида

Бўлмаса, тезликни ўлчашда хатолик тафовутини +10 km/hʼга ошириш муҳокама қилинаётганда “иштаҳаси овқат чоғида очилган” тезлик ишқибозлари янгидан янги талабларни илгари сурмаган бўларди.

Ишонмасангиз, қуйидаги постдан парчага эътибор беринг:

Қаранг, машинанинг спидометри 60 km/h тезликни кўрсатиб турганда, ҳақиқий тезлик 60-70 km/h атрофида бўлиши керак экан.

Мантиқан тескарисини талаб қилиши керак эмасми? Биргина шу таъкид бу борадаги айрим субъектив фикрларимни қоралашга рағбат уйғотди.

Спидометр ва GPS: қай бири ишончли?

Аслида ҳар қандай автомобилнинг спидометри ҳақиқий тезликни аниқ кўрсатади. Жуда ошиб борса 1 km/h пастроқ ё баландроққа адашар. Бу заводдан шундай “установка” қилинган ва мантиқли.

Бироқ машинага ўрнатилган GPSʼли антирадар ёки уяли телефондаги GPS иловалари орқали кўрсатиладиган тезликларда фарқ бор. Масалан, менинг машинамда ҳам электрон спидометр 65 km/h тезликни кўрсатаётганда GPS доим 63 km/h кўрсатади.

Яъни спидометр 67-68 km/h тезликни кўрсатаётганда ҳақиқий тезлик GPSʼдаги 65 km/h бўлади. Буни эътироз қилаётган шофёрларнинг ўзлари ҳам жуда яхши билишади аслида.

Кейин яна бир нарса: машинанинг спидометри тезликни валнинг айланишига қараб ўлчайди. Бунда заводда ўрнатилган стандарт диаметрли шина ҳисобга олинади. Катта диаметрли диск ва шина ўрнатиш билан спидометрдаги ва тезликдаги фарқ +5...+10 km/hʼгача ошиши мумкин. Бу энди ғирт ҳайдовчининг айби. Ҳеч ким унга 15 ликнинг ўрнига 18 лик, 17 нинг ўрнига 21 лик диск ва баллон қўй деб илтимос қилмаган, тўғрими?

Минус 10 чегирма: тезликка рухсатми ёки эҳтиёткорлик?

Радарнинг тезлик аниқлаш тавофути ҳам одатда 2-3 km/h атрофида бўлади. -5 km/h айириб ташлаш шуларнинг ҳисобига эди ўзи. Бу хатолик кўрсаткичи -10 km/hʼга кўтарилаётгани нима билан асосланаётгани тушунарсиз.

Потенциал «автотеррорист»ларнинг бир адвокати «бу шофёрларга аҳоли пунктларида қўшимча 10 km/h тезлик учун рухсат эмас», деяётганига қарамасдан, шахсан мен буни айнан тезроқ ҳайдаш учун рухсат деб биламан.

Бундай ҳайдовчилар тезликдан -10 km/h айрилса ҳам 71 билан радарга тушаверади ва “атиги +1 km/h учун жарима ёзишибди”, деб ҳукуматдан нолийверади. Ҳолбуки, у рухсат этилганидан +11 km/h тезроқ ҳаракатланган бўлади. Чунки буни улар “60 белгиланган жойда 70 гача ҳайдашга ҳаққим бор”, деб қабул қилишади.

Буни уларнинг адвокати ҳам қўллайди: “биродар, 60 белгиланган жойда 65 эмас, 60 ҳайдаш керак, шунда радарга тушмайсан”, демайди! “65 гача ҳайдашга қонунан ҳаққи бор, сал тезлашиб кетишса ёки приборлардаги хатолик туфайли 66 тезлик билан радарга тушиб қолишяпти, шунга биратўла 10 қилиб беринглар” деб талаб қилади. Булар эртага худди шу важ билан 10 km/hʼга ҳам қониқмасдан, 15 km/h қиберинглар дейди.

Депутатлар учун ўрта йўл

Ҳозир депутатларда хатолик тафовути учун -10 km/h чегириб ташлаш эмас, белгиланган тезлик лимитининг 10 фоизи миқдорида чегирма тасдиқлаш варианти ҳам бор.

Шунда тезлик:

• 50 km/h билан чегараланган жойларда 55 km/h,
• 60 km/h билан чегараланган жойларда 66 km/h,
• 70 km/h билан чегараланган жойларда 77 km/h,
• 100 km/h билан чегараланган жойларда 110 km/h тезликкача жарима қўлланмайди.

Сих ҳам, кабоб ҳам куймайдиган йўли ўзи шу, менимча. Қолаверса, бу усулдан айрим давлатларда қўлланар экан. Масалан, Англияда.

Қурбонлар статистикаси бўйича хато иддао

Яна бир жиҳат: автотеррористлар “жарималар кўпайтирилгани, радар ва камералар ўрнатилгани билан йўлларда авариялар ва қурбонлар сони камаймаяпти-ку?” деган важни келтиришни яхши кўришади.

Аслида авариялар ва қурбонлар сони камайяпти, секин-асталик билан бўлса ҳам.

Бироқ “камайиш” деганда улар “нол”га тушмаяпти-ку, дейишаётган бўлса керак. Афсуски, биздаги ҳайдовчилик маданияти билан ҳали вери “нол”га тушмайди. Бу аниқ.

Демак, тезликни чеклаш, йўлларда, айниқса аҳоли пунктларида автомобилларнинг белгиланган тезликда юришини қатъий назорат қилиш йўлидан боравериш керак, “учар” ҳайдовчиларнинг ноғорасига ўйнамасдан.

Қуйида йиллар бўйича кўрсаткичлар келтирилган. (2020 йилда пандемия чекловлари бўлгани учун кўрсаткичлар камроқ).

2019 йил:

Авариялар сони — 8092

Қурбонлар сони — 2094

2020 йил:

Авариялар сони — 6982

Қурбонлар сони — 1962

2021 йил:

Авариялар сони — 10001

Қурбонлар сони — 2426

2022 йил:

Авариялар сони — 9902

Қурбонлар сони — 2356

2023 йил:

Авариялар сони — 9839

Қурбонлар сони — 2282

2024 йил:

Авариялар сони — 9364

Қурбонлар сони — 2203

Хулоса чиқариш ўзингиздан.

Шуҳрат Шокиржонов