“Жанжалда ютган Путин бўлди” — ўзбеклар Оқ уйдаги тортишув ҳақида

28 феврал куни Вашингтонда АҚШ президенти Доналд Трамп ва Украина президенти Володимир Зеленский учрашди. Икки етакчи фойдали қазилмалар бўйича келишувни имзолаши кутилган эди, лекин бу барбод бўлди. Журналистлар қаршисидаги учрашув жанжал билан тугади, Зеленскийнинг АҚШга сафари эрта якунланди.

Дипломатик саҳнадаги бу катта тортишув ижтимоий тармоқларнинг ўзбекзабон сегментида ҳам акс садо берди. Унга ижтимоий-сиёсий фаоллардан тортиб, бошқа фойдаланувчиларгача турли фикр ва муносабатлар билдирмоқда.

Масалан, тадбиркор Зафар Ҳошимов ҳолатни «кўнгилни хира қилган тортишув», деб атаган.

«Президент Трамп ва вице-президент Вэнс, икки кишилашиб, мана уч йилдирки ўз ватани мустақиллиги ва территориал дахлсизлигини агрессордан ҳимоя қилиб келаётган довюрак украин президентига унинг мамлакатини ва халқини «заиф ва иложсиз», «ўйнайдиган картаси йўқ», деб унга таъналар отиб, мажбурлаб, ҳеч қандай кафолатсиз, ўзлари учун «тинчлик» деб номлаган, аслида эса тажовузкорга ён берадиган оташкесим келишувига кўндирмоқчи бўлишди.

Худди уч йил олдин қуролли агрессияга қандай жасурлик билан қаршилик кўрсатгани каби, бу гал ҳам ушбу оғзаки ташланишга президент Зеленский мардлик ва матонат ила қаршилик кўрсатди», – дейди тадбиркор. Шунингдек, у жанжал ортидан қилган бир неча хулосаларини ёзиб қолдирган.

BBC Ўзбек хизмати журналисти Ибрат Сафонинг фикрича, дипломатик учрашув «ҳеч қачон бу каби жирканч ва бозор тусини олмаганди».

«Трамп ва Вэнс Зеленскийни жаҳон матбуоти олдида ерга уришди, Америкага ҳурматсизликда ва етарлича миннатдорлик кўрсатмаганликда айблашди. Трамп ҳатто Ҳиллари Клинтон, Обама, Байденлар бечора Путинни ёвуз қилиб кўрсатишганини айтиб, ўз давлати обрўси ва ҳукуматини лойга булғади. Вэнс орага суқилиб, Украинани пропагандада айблай бошлаганида, Зеленский: «Украинада ўзи бирон марта бўлганмисиз» дея мот қилди. Икки буллининг олдида бўш келмади. Мени таклиф қилдинглар-ку, гапирсам бўладими, деб ҳам сўради.

Бир вақтлар дунё лидери деб ҳисобланган давлатнинг икки вакили келган меҳмонни койиб, Оқ уйни шармандали томоша саҳнасига айлантирдилар, ва Украина президентини ҳайдаб юбордилар. Кремлда энг катта попкорн машина мурватлари зўр бериб айланаётганди.

Зеленский билан айтишувни АҚШ вице-президенти Вэнс бошлади, унгача ҳаммаси тинч эди. Вэнс кечадан бери ўзи ғазабда — кеча Британия бош вазири Кир Стармер уни бир гап билан жойига ўтқазиб қўйганида, Вэнс ичидан олов бўлиб ёнаётгани кўринди. Вэнс журналистларга «биз Британиядаги сўз эркинлигидан хавотирдамиз» деяр экан, Стармер унинг гапини бўлди ва «Бизда жуда узоқ вақтдан бери сўз эркинлиги бўлган ва бундан жуда фахрланамиз» дея луқма ташлади. Бошқа давлатлар ҳақидаги маълумоти одми бўлган ва ўзини "hillbilly" (ақли паст қишлоқи) деб атаган Вэнснинг Британия ҳақида бу тонда гапириши Стармер учун номақбул эди.

...Вэнс борган сари авжига чиқяпти, чунки лавозимга тайинланганидан бери Илон Маскнинг соясида қолиб кетди ва буни жуда ёмон қабул қилди. Трампни ҳайратлантириш учун Маск ва Вэнс ўртасида энг радикал чиқишлар бобида ўзига хос рақобат юзага келган. Бугун Зеленскийга бўлган ҳамла ҳам шу рақобатнинг бир қисми эди», – дея ёзади Ибрат Сафо.

Инсон ҳуқуқлари фаоли Абдураҳмон Ташанов эса Зеленский «бироз енгилтаклик қилди», деб ҳисобламоқда. Унинг фикрича, Зеленскийнинг бетоқатлигидан украин халқи жабр кўриши мумкин.

«Демократ одам ўлим ёқасида ҳам чора қидиради. Дипломатиянинг олтин қоидасини ортида ўз халқи ва Ватани турган одам айниқса унутмаслиги керак. Зеленский бироз енгилтаклик қилди, қилиб ҳамки, Оқ уйда Америка безгаги хуруж қилаётганини бутун дунё кўриб турган бир пайтда.

Сиёсатчига харизма ва амбиция ярашади, аммо у фойдага ишласа, душманни хурсанд қилмаса. Кремлда мисли кўрилмаган тантана, жафокаш Украина тақдири шундоқ ҳам боши берк кўчада эди, имкониятлар яна қисқарди.

Кўпчилик Зеленскийнинг муҳорабасини қаҳрамонликка йўймоқда, афсуски, бу героизм эмас, менимча. Бир одамнинг нодонлигини деб катта масалаларда фурсатни бой бериш нотўғри эканини сиёсатшунос бўлмасам ҳам сезиб турибман. Қолаверса, иттифоқчилик муносабатларида гаровга каттароқ нимадир тикилади, бу табиий.

Америка безгаги узоқ давом этмайди, бу эпидемиядан АҚШ халқи жуда узоқ бўлмаган муддатда чиқади. Аммо Зеленскийнинг бетоқатлигидан украин халқининг жабр кўриши тайин, бўрон тўхтайди, аёзи қолади», – деган ҳуқуқ фаоли.

Сиёсатшунос Камолиддин Раббимов эса иккита одам уришиб қолса, ақллироғи, соғломроғи кўпроқ айбдор бўлишини таъкидлаган. Зеленский Трампни чекланган одам эканини инобатга олиб, маҳорат билан дипломатия қилиши керак эди, дейди у.

«Дипломатияда бир уринишда барча ҳақиқатлар айтилмайди. Бир чиқишда барча мантиқий босқичлар ифодаланмайди. Трамп «Путин билан дипломатия қилмоқчиман» деса, Зеленский «илтимос, уриниб кўринг, у сизни айтганингизни қилишига умид қиламан, лекин бу адолатли келишув бўлиши керак!» дейиши керак эди. Макрон ва Стармер айнан шу позицияни айтишди.

Бироқ, Зеленский «2014 йилдан буён Путин босқинчи, ҳатто сен ўтган сафар ҳокимиятда ўтирганингда, ўзинг ҳам ҳеч нарса қилмадинг!» қабилида гапирди. Балки Зеленский Трамп билан атайлаб айтишгандир. Балки Трампнинг психологиясини ўргангандир, кузатамиз. Лекин ҳозирча, Зеленский Путин ва Трампни яқинлаштирди холос. Энди Путин ўзининг ёпиқ каналлари орқали «Доналд, мен сенга нима дегандим?! Бу бола ўзи ненормал» дейиши аниқ. Украинанинг вазияти жиддий оғирлашади. Бу айтишувдан кейин Украина АҚШни анча ўзидан узоқлаштирди. Путин ютди», – дея ёзди сиёсатшунос.