Ғазода авиазарбалар бузган тинчлик, Путиннинг Украинага қўйган шартлари ва олигархлардан огоҳлантирган Байден — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

Ғазодаги тинчликни авиазарбалар бузди

Исроилнинг Ғазога йўллаган сўнгги ҳаво ҳужумлари оқибатида камида 77 киши ҳалок бўлди, улар орасида 20 нафар бола ва 25 аёл борлигини маълум қилмоқда Al Jazeera телеканали. Дайр-ул-Балаҳдаги фуқароларнинг айтишича, тинчлик келишувидан умидвор бўлган аҳоли янги қурбонларга гувоҳ бўлган.

Исроил томони айрим келишувлардан ҲАМАС воз кечганини даъво қилмоқда, аммо ҲАМАС буни рад этиб, Исроилнинг вазиятни кескинлаштиришга интилаётганини билдирди. ҲАМАС шунингдек, Исроил гаровда ушлаб турилган аёллардан бири сақланаётган жойга ҳужум қилганини маълум қилди.

Шунингдек, Ғазога инсонпарварлик юклари ортилган 600 та машина, жумладан, 50 тача ёнилғи машиналари юборилиши режалаштирилган. Бироқ улар Ал-Аришда кириш рухсатини кутишмоқда.

Ғазода оташкесим келишуви 19 январдан кучга кириши ва олти ҳафталик ўт очишни тўхтатишни таъминлаши кутилмоқда.

Исроил келишувини имзолашга тайёр

Исроилнинг 12-канали хабарига кўра, Ғазода ўт очишни тўхтатиш бўйича келишувдаги қарама-қаршиликлар бартараф этилган. Бугун Исроил ҳукумати ушбу келишувни тасдиқлаш учун йиғилиш ўтказади.

CNN маълумотига кўра, юқори мартабали исроиллик амалдор ҳукумат йиғилиши айнан бугун бўлиб ўтиб, Ғазодаги ўт очишни тўхтатиш ҳақида қарор қабул қилинишини маълум қилган.

Кеча бош вазир Бинямин Нетаняҳу келишув имзоланишига тўсқинлик қилишга уриниб, жараённи бир кунга кечиктирган. Бунга қарамасдан, АҚШнинг янги сайланган президенти Доналд Трамп маъмурияти Исроил ҳукуматига келишувни бажариш учун қаттиқ босим ўтказмоқда.

АҚШ, Миср ва Қатар ушбу келишувнинг асосий кафиллари сифатида иштирок этмоқда. Келишув имзоланиши минтақа учун муҳим сиёсий бурилиш бўлиши кутилмоқда.

Исроил миллатчилари келишувга қарши

Исроил молия вазири ултраўнг миллатчи Бецалел Смотрич ҲАМАС билан ўт очишни тўхтатиш ва асирларни алмашиш бўйича келишув амалга оширилса, ҳукуматни ағдариш билан таҳдид қилди.

«Асирларни қайтаришдан хурсандмиз, аммо бу келишув Исроилга катта зарар етказиши мумкин. Биз бунга қарши барча имкониятларимизни ишга соламиз», — деган Смотрич.

У Бинямин Нетаняҳу билан сўнгги икки кундаги интенсив музокаралари ҳақида сўзлаб, ҲАМАСни йўқ қилиш ва барча асирларни қайтариш уларнинг асосий шартлари эканини таъкидлади.

Шунингдек, «Оцма Йеҳудит» партияси раҳбари, яна бир ултраўнг миллатчи Итамар Бен-Гвир ҳам келишувни блоклашга чақириб, урушни давом эттириш тарафдори эканини билдирди. Бен-Гвирнинг айтишича, у келишув амалга оширилса, ҳукуматни тарк этади.

Агар бу икки ўнгчи партия ўз кучларини бирлаштирса, улар Кнессетдаги 13 ўрин билан Нетаняҳу коалициясини 61 овозлик аксариятдан маҳрум этишлари мумкин. Исроил ҳукуматининг келажаги шу сабабли жиддий хавф остида.

«Бомбалашлар ҲАМАСни заифлаштиролмади»

АҚШ Давлат котиби Энтони Блинкен ўзининг Atlantic Councilʼдаги якуний нутқида ҲАМАС ҳаракати Ғазодаги Исроил ҳужумлари давомида йўқотган жангчиларини деярли қайта тиклаганини маълум қилди. Блинкеннинг сўзларига кўра, бомбардимонлар гуруҳни кучсизлантира олмаган.

У ўз нутқида Исроилнинг Ғазода амалга ошираётган сиёсатига танқидий муносабат билдирди.

«Исроил ўз демократиясига зарар етказмасдан аннексияни амалга ошириш мумкинлиги ҳақидаги хаёлдан воз кечиши керак», — деди Блинкен.

У Исроилнинг Ғазо ҳудудларини тезкорлик билан ўзлаштираётганини ва экстремистлар томонидан фаластинликларга қарши зўравонлик ҳодисалари рекорд даражага етганини таъкидлади.

Блинкеннинг нутқи бақирганча эътироз билдирган намойишчи аёл томонидан узиб қўйилди. Аёл Блинкенни «қонхўр Блинкен, геноцид котиби» деб атаган. Аёл ўн минглаб бегуноҳ инсонлар қони учун ҳали Блинкен ва бошқалар жавоб беришини айтган.

Эрдўған: «Ғазо таслим бўлмади»

Туркия президенти Ражаб Тоййиб Эрдўған Анқарада Мўғулистон президенти Ухнаагийн Хурэлсухни расмий маросим билан кутиб олди. Учрашув чоғида икки давлат раҳбарлари бир қатор келишувларга эришиб, қўшма матбуот анжумани ўтказдилар.

Эрдўған ўз нутқида Ғазодаги қурбонларни ёдга олиб, яраларни битириш ва ўт очишни тўхтатиш шартларини бажариш муҳимлигини таъкидлади. Шунингдек, Исроилнинг ҳаракатларини қоралаб, халқаро ҳамжамиятни фаластинликларни ҳимоя қилишга чақирди.

«Ғазо таслим бўлмади ва енгилмади. Унинг халқи зулмга бўйсунишдан бош тортди», — деди Эрдўған. Унинг сўзларига кўра, 50 мингдан ортиқ инсон, асосан аёллар ва болалар қурбон бўлганига қарамай, Ғазо ўз қаддини тик тутиб турибди.

Янги котиб Киев ва Москва келишуви ҳақида

Жо Байден маъмуриятининг сиёсатига танқид билдирган Марко Рубио Украина ва Россия ўртасида ўзаро имтиёзлар орқали можарони якунлаш зарурлигини таъкидлади.

АҚШнинг янги Давлат котиби лавозимига кўрсатилаётган Рубио Сенат олдида нутқ сўзлар экан, «қон тўкилишни тўхтатиш» асосий мақсад эканини айтиб ўтди.

Рубионинг фикрича, Россия бутун Украинани босиб ололмайди, аммо Украина ҳам барча ҳудудларини қайтариб олишга қодир эмас. У Байден маъмуриятининг Украинага ёрдам беришда чексиз ресурслар тактикаси «реал эмас» эканини таъкидлади.

Шунингдек, Трамп маъмурияти учун Украинадаги урушни тугатиш асосий чақириқлардан бири бўлади. Рубио ва Трамп урушни қисқа муддатда якунлаш учун Киев ва Москва ўртасида муроса топишга чақиришган. Бунга жавобан Володимир Зеленский Трампнинг можарони ҳал қилиш салоҳиятини ижобий баҳолаган.

Украинанинг НАТОга қўшилишига қаршилар

Украина президенти Володимир Зеленский Венгрия, Германия, Словакия ва АҚШни Украинанинг НАТОга қўшилишига қарши бўлган давлатлар сифатида тилга олди. Унинг айтишича, бу мамлакатлар раҳбарлари Киев билан «очиқ мулоқот» ўтказиб, ҳар бири ўз сабабларини келтирган.

Зеленский АҚШ ва Европадаги айрим давлатларнинг позициясига қарамасдан, Украина хавфсизлик кафолатлари талаб қилишда давом этаётганини таъкидлади. НАТО эса расмий равишда Киевнинг аъзолик учун мурожаатини маъқул кўрмаган, гарчи блок раҳбарлари Украинага иттифоқ билан ҳамкорликни чуқурлаштиришга тайёр эканликларини билдирган бўлса ҳам.

Шу билан бирга, Россия Украинанинг НАТОга аъзо бўлишига кескин қаршилик билдириб, бу масала тинчлик музокаралари учун асосий тўсиқ эканини айтган.

Путин Украинадан нима истамоқда?

Россия Украинанинг НАТОга қўшилишидан воз кечиши, нейтрал мақомга эга бўлиши ва армиясини қисқартиришини талаб қилмоқда. Москва бу шартларни Доналд Трамп билан юзма-юз муҳокама қилишни режалаштирмоқда. Трамп инаугурациядан сўнг Владимир Путин билан учрашишга тайёр эканини билдирган.

Россия Қрим ва Украина ҳудудининг 20 фоизини, жумладан, Донецк, Луҳанск, Запорижжя ва Херсон областларининг босиб олинган ҳудудларини ўз назорати остида қолдиришни талаб қилмоқда. НАТО мамлакатлари Украинага қурол-яроғ етказишни давом эттириши мумкин, аммо бу қуроллар Россияга қарши ҳужумлар ёки босиб олинган ҳудудларни қайтариш учун ишлатилмаслиги шарт, дейилади Москва талабларида.

Шу билан бирга, Украина ва Россия ҳозирча фақат тор масалаларда, масалан, асирларни алмашиш ёки депортация қилинган болаларни қайтариш бўйича музокаралар олиб бормоқда. Шунингдек, Қатарда ядровий объектларни ҳимоя қилиш қоидалари муҳокама қилинмоқда.

Трампнинг вакили Кит Келлогг Украинага ҳарбий ёрдамни Россия билан музокараларга боғлашни таклиф қилди. Яъни, Россия рози бўлмаса, АҚШ Киевга ёрдамни давом эттиради. Бироқ Трампнинг НАТОга қўшилишни 20 йилга кечиктириш таклифи Киев ва Брюсселда қарши фикрларга сабаб бўлди.

Байден олигархлардан огоҳлантирди

Жо Байден ўзининг хайрлашув нутқида демократия хавф остида эканлигини таъкидлаб, президентнинг жавобгарликдан қочишини чеклаш учун Конституцияга ўзгартиришлар киритишни таклиф қилди. Байденнинг сўзларига кўра, президентлик қудрати мутлақ эмас ва уни қонунлар билан аниқ чегаралаш зарур.

«Америкада ҳозирги олигархия улкан бойлик ва таъсир кучи билан демократиямизга, асосий ҳуқуқларимизга ва барчамиз учун тенг имкониятларга хавф туғдирмоқда», — деди Байден.

Байден ўз президентлиги даврида ички ва ташқи сиёсатда эришилган ютуқларни санаб ўтди, жумладан, дорилар нархларининг пасайиши, НАТОнинг мустаҳкамланиши ва Украина мустақиллигини сақлаш каби ютуқларни таъкидлади.

Шунингдек, у айрим ваъдаларнинг амалга ошиши учун вақт кераклигини тан олди. Байден АҚШ Олий судининг Трампга президентлик давридаги ҳаракатлари учун иммунитет бериш қарорига ҳам танқидий муносабат билдирди.