«Тинчлик ҳар қачонгидан яқинроқ» — Зеленскийнинг интервюсидан асосий гаплар

Президент Володимир Зеленский Америкадаги Associated Press ахборот агентлиги журналистларига бир соатлик интервю бериб, унда Россиянинг уч йиллик кенг кўламли босқини бошланганидан буён Украина тинчликка ҳар қачонгидан кўра кўпроқ яқинлашгани ҳақида гапирган. Шу билан бирга, у урушни тугатиш бўйича музокараларни Украина вакиллари иштирокисиз ўтказиш хавфли эканини айтган.

Бошқа гаплар қатори Зеленский АҚШ президенти Доналд Трампнинг Оқ уйнинг олдинги маъмуриятидан фарқли ўлароқ, Россия раҳбари Владимир Путин билан гаплашишга тайёрлигини билдирган баёнотларини шарҳлади. 

AP журналисти Украина президентидан Трамп ва Путиннинг учрашуви Киевдагилар иштирокисиз ўтиши эҳтимолини хиёнат деб ҳисоблайсизми деб сўраган.

Зеленский бунга жавобан бутун дунё барқарорлиги учун Россия ўзини бу урушда ғолиб деб ҳис қилмаслиги жуда муҳимлиги, чунки бу ҳолда бошқа йирик давлатлар унинг ҳаракатларини такрорлаш ҳақида ўйлаб қолиши мумкинлигини айтган.

«Мен агар Америка ва Россия Украина ҳақида Украинасиз тўғридан тўғри музокара қилса, бу жуда хавфли бўлади деб ҳисоблайман. Уларнинг ўз муносабатлари бўлиши мумкин. Аммо Украина тўғрисида бизсиз гапириш — ҳамма учун хавфли», — деган Украина президенти.

Зеленский, шунингдек, Россия билан мулоқотдан олдин у шахсан Трамп билан учрашиши кераклигини таъкидлади. 

«Биз ва президент Трамп ҳаракатлар режасини гаплашиб олсак ва бу уруш қандай тугатилиши ҳақида тушунчага эга бўлсак, [Россия билан] қандайдир контактлар бўлиши мумкин. Бу жуда муҳим ва бутун Европа хоҳлайдиган нарса. Шундан кейин, агар у шуни истаса, руслар билан гаплашиши мумкин — ва бу нормал ҳолат», — деган Зеленский.

Зеленский Трамп билан охирги учрашувида АҚШнинг янги президенти лавозимга киришганидан кейин имкон қадар тез фурсат ичида музокаралар ўтказишга келишиб олишганини қўшимча қилган.

Трамп бир неча марта имкон қадар тез фурсатларда Путин билан телефон орқали мулоқот қилиб, кейин эса Украинадаги урушни якунлаш учун учрашув ўтказмоқчи эканини билдирган. У бундай музокараларга Зеленский ҳам жалб этилиши мумкинлиги борасида ҳеч нарса демаган.

Шу билан бирга, АҚШнинг янги президенти Россия зудлик билан босқинни тўхтатиши лозимлигини айтиб, акс ҳолда унга қарши янги санкциялар қўллаш билан таҳдид солган.

«Мен ҳисоблайманки, Трамп билан мулоқотимиздан кейин биз руслар билан мулоқот форматига ўтишимиз керак. Ва мен истардимки, музокаралар столида биринчи навбатда Америка Қўшма Штатлари, Украина ва руслар бўлиши керак, чунки улар бизга қарши жанг қилмоқда, — дейди Зеленский. — Ва, тўғрисини айтсам, европаликлар овози, Европа Иттифоқи овози ҳам бўлиши керак. Бу адолатли ва самарали бўлишига ишонаман».

Зеленский: «Биз ўз давлатимизни сақлаб қолдик»

Россия ҳукумати Американинг янги маъмурияти билан музокараларга тайёрлиги ва бу борада Вашингтонданн «сигнал» кутаётганини айтиб келади.

Шу билан бирга, Россия президенти Владимир Путин яқинда Украинада ўзи билан тўғридан тўғри музокаралар ўтказишга қўйилган тақиқ амалда экан, Зеленский билан контактга кириша олмаслигини билдирганди. Путин шунингдек мамлакатда президентлик сайловлари ўз вақтида ўтказилмагани туфайли Зеленскийнинг давлат раҳбари сифатидаги легитимлигини ҳам шубҳа остига олган.

2022 йил кузида Россия ўз конституциясида Украинанинг тўрт области аннексия қилинганини мустаҳкамлаб қўйганида, Украина қуролли кучлари эса Харкив ва Херсон областларида муваффақиятли қарши ҳужум амалиётлари ўтказганидан кейин Украина миллий хавфсизлик ва мудофаа кенгаши Путин билан тўғридан тўғри музокаралар ўтказишга тақиқ ўрнатганди. Украин қонунчилиги мамлакатда ҳарбий ҳолат амал қилиб турганида сайловлар ўтказилишини ҳам тақиқлайди; ижтимоий сўровларга кўра, Украина аҳолисининг аксари бундай тақиқни тўғри деб ҳисоблайди.

Associated Press учун интервюда Зеленский урушни 100 кун ичида якунлаш режаси юзасидан ҳам муносабат билдирган, бу ҳақда яқинда Трампнинг Украина ва Россия бўйича махсус вакили Кит Келлог гапирганди.

У Россия урушни ҳақиқатан тўхтатишга ёки бирор йўлдан қайтишга тайёр эмаслигини таъкидлаб, Кремл ҳар қандай тисарилишни мағлубият деб ҳисоблашини таъкидлаган. Шу сабабли у Американинг янги маъмурияти украин армиясини қўллаб-қувватлашни давом эттириш, Россия энергетика ва банк тизимига санкциялар қўллаш орқали Путинни музокараларга мажбур қилиши мумкин деб ҳисоблайди.

Ўз жамоасининг Трамп маъмурияти билан контактлари ҳақидаги Зеленский Украина ҳозирча Трамп маъмурияти билан «умумий даражада» мулоқот қилиб келаётгани, яқин орада бевосита учрашувлар режалаштирилганини айтган.

Журналистлар Россия босқини бошланганининг уч йиллиги ҳақида эслатганида Зеленский ҳозир тинчлик ҳар қачонгидан яқинроқ экани, Украина эса Россия тажовузига қарши муваффақиятли қаршилик кўрсата олганини айтиб ўтган.

«Биз курашяпмиз, яшаяпмиз, тинчликни яқинлаштириш учун ҳаммасини қиляпмиз. Биз бунга яқинмиз — ҳар қачонгидан ҳам яқинмиз, — деди Украина президенти. — Биз ўз давлатимизни, мустақиллигимизни, юртимизни, пойтахтимизни, кўплаб турли шаҳар ва қишлоқларимизни ҳимоя қилдик. Афсуски, кўп одамларимизни йўқотдик. Мен қаҳрамонларимиз билан жуда фахрланаман».

Президентлик пойгаси даврида Доналд Трамп Украинадаги урушни «24 соат» ичида якунлашга ваъда берганди. Аммо АҚШ президентлиги сайловларида ғалаба қозонгач, урушни ярим йил ичида якунлаш мумкинлиги ҳақида гапира бошлади.

Зеленский яна нималар деди?

Зеленский НАТО аъзолиги ҳақида ҳам гапириб, буни Украина хавфсизлигини кафолатлашнинг «энг арзон варианти» деб атаб, Трамп учун ҳам фойдали бўлишини айтиб ўтган. «Бу НАТОда ким бўлиши ва ким бўлмаслигини Россия эмас, АҚШ ҳал қилиши ҳақидаги сигнал бўлади. Ўйлайманки, бу Трамп учун катта ғалаба бўларди», — деган у.

У хавфсизлик кафолатлари бўйича бошқа таклифлар АҚШ ва Европа томонидан етарлича қурол-яроғ етказиб бериш ҳамда Киевнинг ўз мудофаа саноатини қўллаб-қувватлаш билан мустаҳкамланиши кераклигини таъкидлаган.

Бундан ташқари, Зеленский АҚШнинг янги давлат котиби Марко Рубиога юзланиб, унинг Украина 100 йил орқага улоқтирилгани ҳақидаги сўзларига жавобан уни мамлакатга келишга таклиф қилган. «Биз одамлар Украина нафақат Россияни енга олади, балки Қрим қўшиб олингунига қадар бўлган 2012–2014 йиллардаги чегараларига қайта олади, деб ишонишига сабабчи бўлдик. Натижада эса улар сўраётган нарса — Украина 100 йил ортга улоқтирилган ва энергетика тармоғи вайрон бўлган ҳолатида одамларнинг азоб-уқубатлари билан чўзилган боши берк вазиятни молиялаштириш бўлади», — деганди Рубио 31 январ куни журналист Мегин Келлига берган интервюсида.

Зеленскийнинг сўзларига кўра, Рубио «Россия нималар қилганини кўриш учун Украинага келиши кераклиги»ни айтди. «Украин халқи нималар қилганини, Украина ва бутун дунё хавфсизлиги учун нима қила олганини кўриш учун ва шунчаки бу одамлар билан гаплашиш учун», — дея қўшимча қилган Зеленский.

Кейинроқ у ижтимоий тармоқлардаги саҳифаларида интервюдан парча улашди ва Путин Украина билан тўғридан тўғри музокаралар ўтказишдан қўрқишини айтди. «Унинг фикрича, бу унинг мағлубияти, заифлигини кўрсатиши бўлади. Бунинг ўрнига бу Ғарб ва Россия ўртасидаги уруш экани ҳақидаги эски нарративни илгари суради, чунки Украинага ютқазишини тан олиш унинг учун чидаб бўлмас ҳолат», — дея ёзган Зеленский. Унинг сўзларига кўра, Путин «жон-жаҳди билан мулоқот қилишни исташи ҳақида сигнал бермоқда», аммо Украина билан эмас, балки Трамп билан.

Зеленский «гап алоҳида одамларда эмас — гап Путиннинг ўз давлати ичидаги позициясида» эканини қўшимча қилган. «У Украина суверен субъект эмаслигини, НАТО ҳамда Ғарб билан жанг қиларкан, нима учун Украина билан гаплашиши кераклигини кўрсатмоқчи. У ўз хаёлида Америка билан жанг қиляпман ва ғалаба қозоняпман деб ҳисоблайди», — деб ёзди Зеленский.