Suriyada notinchlik – ijtimoiy tarmoqlarda odamlarning ommaviy qirg‘ini videolari tarqaldi

Suriya markaziy hukumat kuchlari 6 mart kuni alaviylar qo‘zg‘oloni boshlangan O‘rta Yer dengizi sohilidagi Lataqiya va Tartus viloyatlarini nazorat ostiga oldi. 8 mart holatiga ko‘ra, hukmron islomiy «Hay’at Tahrir ash-Shom» (Hsh) harakati bilan aloqador armiya va jangarilar mintaqadagi aholi gavjum hududlarda reyd o‘tkazmoqda. Meduza so‘nggi ma’lumotlarni to‘pladi.

Qayd etilishicha, mamlakatning yangi hukumati isyonchilarni qidirmoqda va ularni qidirish jarayoni erkaklarning ommaviy qatl etilishi bilan birga davom etyapti. Qurbonlarning aniq sonini hozircha aniqlash imkonsiz. Ijtimoiy tarmoqlarda tarqalgan videolar, huquq himoyachilarining tarqoq bayonotlari va mahalliy aholining xabarlariga qaraganda, kamida yuzlab qurbonlar bor.

Ijtimoiy tarmoqlarda alaviylarning qatl etilayotgani aks etgan o‘nlab videolar tarqalmoqda: ularni o‘nlab odamlar otib tashlagan, kaltaklagan, yerda sudralib, itdek uvillashga majbur qilgan. Kadrlarning aksarida fuqaro kiyimidagi o‘liklar, yaradorlar va asirga olinganlarning jasadlari aks etgan. Ulardan qaysi biri qo‘zg‘olon ishtirokchisi, qaysi biri tinch fuqaro ekanligi noma’lum. Umuman olganda, kadrlar janglardan ko‘ra ommaviy qatllardan keyingi voqealarga o‘xshaydi. Alaviylarning individual qirg‘inlari haqiqati allaqachon Reuters axborot agentligi tomonidan qisman tasdiqlangan.

7 mart kuni Suriya prezidenti Ahmad ash-Shara’a xalqqa murojaat qildi. U Lataqiya va Tartusdagi zo‘ravonliklarda «qulagan rejim to‘dalari»ni aybladi va «butunlay yo‘q qilinmaguncha» ularni ta’qib qilishga va’da berdi.

Suriyaning sobiq prezidenti Bashar Asad va uning oilasi mansub bo‘lgan etno-konfessiyaviy guruh - alaviylarning o‘z uyushgan harbiy kuchlari yo‘q edi. Suriyadagi druzlar, kurdlar va boshqa jamoalardan farqli o‘laroq, Asad davrida bu rolni rasmiy qurolli kuchlar - Suriya arab armiyasi samarali bajargan. 2024 yil dekabrida Bashar Asad rejimi qulaganida bu armiya tarqalib ketdi.

Suriyada hokimiyatni qo‘lga olgan sunniy islomiy «Hay’at Tahrir ash-Shom» (Hsh) harakati shundan beri alaviylarning birlashishi va yangi harbiy kuchga aylanishining oldini olishga harakat qilmoqda. Yaqin-yaqingacha bu urinishlar alaviylar qishloqlarida reydlar o‘tkazish va hatto ularni o‘qqa tutishdan iborat edi.

Mart oyi boshida Lataqiya va Tartus viloyatlarida alaviylar isyoni boshlandi. Aftidan, unga Bashar Asad armiyasining sobiq zobitlari boshchilik qilmoqda. 6 mart kuni ulardan biri general G‘iyos Davla «Suriyani ozod qilish uchun harbiy kengash» tuzilganini e’lon qildi. 2014-2020 yillardagi fuqarolar urushi davrida Dala brigadasi Asad rejimi tomonida kurashgan eng samarali va shafqatsiz qismlardan biri edi. Generalning o‘zi ham uzoq yillardan beri Asad rejimining yaqin ittifoqchisi bo‘lgan Eron bilan yaqin aloqaga ega ekanligiga ishoniladi.

Suriyaning yangi prezidenti ash-Shar’a o‘z murojaatida «bu jangga qo‘shilgan barcha kuchlarni qo‘mondonlikka bo‘ysunishga» chaqirdi. Bu talab birinchi navbatda turli guruhlardagi jangarilarga qaratilgan. Asad rejimi qulagandan keyin ular rasman yangi Mudofaa vazirligi tarkibiga kiritilmagan, biroq yangi hukumat manfaati uchun kurashmoqda.

Amalda, odatda, bunday jangarilar va mamlakatning rasmiy xavfsizlik kuchlari o‘rtasidagi farqni ajratib bo‘lmaydi. Suriyaning yangi rasmiylari barcha nodavlat guruhlarni to‘liq qurolsizlantirish va zo‘ravonlikni davlat monopoliyasiga olish niyatida ekanligini bir necha bor ta’kidlagan.

Qatar, Iordaniya, Turkiya va Saudiya Arabistoni Suriyaning Lataqiya va Tartus viloyatlarida yangi hokimiyat harakatlarini qo‘llab-quvvatlab chiqdi.

Ijtimoiy tarmoqlarda Rossiyaning Xmeymim aviabazasidan boshpana topgan alaviylarning, birinchi navbatda ayollar va bolalarning fotosuratlari va videolari tarqalmoqda. U Lataqiya viloyatida, alaviylar qo‘zg‘oloni boshlangan Jabla shahri yonida joylashgan. Rossiya vakillari hozircha bu ma’lumotlarga izoh bermadi.