Dyuk universiteti (AQSh) olimlari uyquning qaror qabul qilish sifatiga ta’siri mexanizmlarini ochib beruvchi keng qamrovli tadqiqot o‘tkazdi. Tajribadan ma’lum bo‘lishicha, dam olgandan keyin odamlar birinchi taassurotga berilmay, yanada oqilona tanlov qilishga qodir bo‘ladi.

Tajriba davomida ishtirokchilarga garaj savdosiga o‘xshash g‘ayrioddiy o‘yin taklif etildi. Ko‘ngillilar turli buyumlar solingan virtual qutilarga ko‘z yugurtirdi. Qutilarda ham arzon, ham ancha qimmatbaho ashyolar bo‘lgan. O‘yin sharti ishtirokchiga haqiqiy pul mukofotini olib keladigan eng qimmat qutini tanlashdan iborat edi.

Tadqiqot qiziqarli qonuniyatni aniqladi: qutilarni ko‘rib chiqqanidan so‘ng darhol qaror qabul qilgan odamlar aksariyat hollarda birinchi ko‘rgan narsalariga asoslanib tanlov qilgan. Uyqudan keyin tanlov qilgan ishtirokchilar esa, aksincha, ilk ko‘rgan narsalariga qarab emas, yanada muvozanatli yondashuvni namoyish etib, qutilarning butun mazmunini tahlil qilgan.

Shunisi e’tiborga loyiqki, hatto qisqa kunduzgi uyqu ham qarorlar sifatini sezilarli darajada yaxshilashga qodir. Bu fakt fransuz olimlarining 2021 yilda mashhur Tomas Edison usulini sinovdan o‘tkazgan tadqiqotlarida o‘z tasdig‘ini topgan. Ixtirochi qo‘lida metall sharcha bilan qisqa muddat uxlashni mashq qilgan — shar tushib ketganida uning ovozi chuqur uyqu bosqichiga o‘tayotgan olimni uyg‘otib yuborgan. Zamonaviy tadqiqotchilar bu tajribadan foydalanib, ishtirokchilarga javobi qiyin matematik masalalarni hal qilishni taklif etdi. “Edison” uslubidagi qisqa uyqudan so‘ng, sinov ishtirokchilari uxlamagan yoki chuqur uyquga ketgan odamlarga nisbatan masalani tezroq yechish yo‘lini topdi.

2019 yilda yana bir muhim kashfiyot qilindi: olimlar miya hatto uyqu paytida ham hal qilinmagan vazifalar ustida ishlashda davom etishini aniqladi. Tajribada ishtirokchilarga murakkab boshqotirmalar berilgan, shartlar alohida yozib olingan ovoz bilan eshittirilgan. Mutaxassislar bu ovozni ko‘ngillilar uxlayotganda ham eshittirgan. Ertasi kuni ertalab ular aynan uyqu paytida tovush signallari ijro etilgan vazifalarni yanada muvaffaqiyatliroq bajargan.

2023 yildagi tadqiqot tungi uyquning fikrlash jarayonlariga ta’sir etuvchi yana bir mexanizmini ochib berdi. Olimlar bu vaqtda miya narsa va hodisalar o‘rtasidagi noaniq aloqalarni topishga qodir bo‘lishini aniqladi. Tajriba ishtirokchilari tungi dam olishdan keyin turli elementlar o‘rtasidagi murakkab munosabatlarni uxlamagan paytidan ko‘ra yaxshiroq tushungan.

Olingan natijalar muhim amaliy ahamiyatga ega. Mutaxassislar murakkab masalalarni yechishda albatta to‘liq tungi uyqu yoki qisqa kunduzgi dam olishni tavsiya etadi. Bu miyaga ma’lumotni qayta ishlash va shoshilinch xulosalar hamda noto‘g‘ri mulohazalardan qochib, eng maqbul yechimni topish imkonini beradi.