2022 yil boshidan 2024 yil iyul oyi oxirigacha, OAV hisob-kitoblariga ko‘ra, Rossiya sudlari «nomaqbul tashkilotlar» faoliyati to‘g‘risidagi ma’muriy ishlar bo‘yicha kamida 214 ta bayonnoma olgan. 2022 va 2023 yillarda protokollar soni taxminan teng bo‘lgan - mos ravishda 58 va 55 ta. Biroq, birgina 2024 yilning birinchi yarmida bunday holatlar soni deyarli ikki baravar ko‘paydi – 101 taga.
Jazo sifatida ma’muriy modda jarimalarni nazarda tutadi: jismoniy shaxslar uchun 15 ming rublgacha va yuridik shaxslar uchun 100 ming rublgacha. Shunday qilib, Rossiya davlati budjetni barcha «istalmaganlar» hisobiga bir necha million rubl bilan to‘ldirishi mumkin.
Rossiya Federatsiyasining Ukrainaga qarshi keng ko‘lamli urushi boshlanganidan keyin Rossiyada «istalmagan» tashkilotlar soni keskin o‘sishni boshladi. Rossiya qonunchiligida 2015 yildan beri «nomaqbul» tashkilotlar maqomi qonuniy ravishda mavjud. Ularning Rossiya Federatsiyasi hududida faoliyat yuritishi, shu jumladan ma’muriy va jinoiy javobgarlik tahdidi ostida taqiqlanadi.
«Nomaqbul» rekordchilar
OAV ma’lumotlariga ko‘ra, jarimaga olib keladigan eng ko‘p protokollar yoqutistonlik jurnalist va siyosatchi Vitaliy Obedinga nisbatan tuzilgan – sakkizta. Hammasi - Obedin 2019 yilda «Meduza» nashrini repost qilgani uchun. Rossiya rasmiylari ushbu nashrni faqat 2023 yil yanvar oyida «nomaqbul» deb tan olganiga qaramay, siyosatchining harakatlari ular tomonidan «doimiy huquqbuzarlik» sifatida tavsiflangan.
Turli diniy harakatlar ishtirokchilari 68 ta bayonnomaga ega. Ular orasida Latviyaning «Yangi avlod», Ukrainaning «Allatra» va «Uyg‘onish» va hatto Xitoyning «Falungun»i ham bor.
«Nomaqbul» tashkilotda takroriy ishtirok etish, shuningdek uni yaratish va moliyalashtirish uchun jinoiy javobgarlik nazarda tutilgan. Shunday qilib, 2020 yildan beri ushbu modda bo‘yicha 11 kishi jalb qilingan, ammo 2024 yil uchun hali ma’lumot yo‘q. Hozirda «Golos» harakati hamraisi Grigoriy Melkonyans qariyb bir yildan beri shunday ayblovlar bilan Rossiya tergov izolyatorida qolmoqda.
Davlat ishtirokidagi tashkilotlar ham «nomaqbul» bo‘lishi mumkin
Rossiya prezidenti Vladimir Putin «nomaqbul» xorijiy tashkilotlar faoliyati to‘g‘risidagi 284.1-moddaga o‘zgartirish kiritish haqidagi qonunni imzoladi. Bu haqda 8 avgust kuni e’lon qilingan hujjatlarda aytilgan. Qonun hujjatlari matnidan «nodavlat» so‘zi chiqarib tashlandi, shuning uchun xorijiy davlat ishtirokidagi tashkilotlar ham «nomaqbul» deb tan olinishi mumkin.
Bunday tashkilot faoliyatiga jalb qilinganlik uchun maksimal jazo - bir qator lavozimlarni egallash huquqidan mahrum qilingan holda to‘rt yilgacha. Moliyalashtirilgan taqdirda muddat besh yilgacha, faoliyatni tashkil qilishda - olti yilgacha.
«Qonun cho‘ziluvchan bo‘lib, sudsiz va obektiv mezonlarsiz mustaqil OAV, faollar uyushmalari va boshqa guruhlar ro‘yxatga kiritilib, ularni «xorijiy nohukumat tashkilotlari» deb atash mumkin bo‘ladi», deb yozdi huquqshunos Anastasiya Burakova o‘zining Telegram-kanalida. Uning taxminiga ko‘ra, o‘zgarishlardan so‘ng Xalqaro jinoiy sud (XJS) yangi ro‘yxatda birinchilardan bo‘lishi mumkin.
