Qizil gilam, faxriy qorovul, gullar va quchoqlashlar - 2024 yil 1 avgust kuni Rossiya prezidenti Vladimir Putin Moskvaning Vnukovo aeroportida G‘arbda turli muddatlarga qamoq jazosiga hukm qilingan, almashish paytida ozod etilgan 8 nafar rossiyalikni shunday kutib oldi. Eng muhimi, Rossiya hukumati chechenistonlik sobiq dala qo‘mondoni Zelimxon Xanqoshvilini o‘ldirganlikda ayblanib, umrbod qamoq jazosiga hukm qilingan «FSB» xodimi Vadim Krasikovni Germaniya qamoqxonasidan ozod qilishni talab qildi. Bu ro‘yxatga fosh etilgan va sudlangan rossiyalik josuslar, hakerlar ham kiritilgan. «Sizga davlat mukofotlari topshiriladi», dedi Putin Rossiya Federatsiyasiga qaytib kelgan sobiq mahbuslar oldida.
AQSh va Rossiyada ozod qilinganlarning uchrashuvi o‘rtasidagi qarama-qarshilik
Putinning ozod etilganlarni qabul qilishi va rasmiy muloqoti Amerika tomoni xuddi shunday vaziyatda qanday harakat qilgani bilan keskin farqlanadi, dedi Berlindagi «Fan va siyosat» jamg‘armasining tadqiqotchisi Nikolay Petrov DW nashriga bergan intervyusida. Siyosatshunosning ta’kidlashicha, AQSh prezidenti Jo Bayden uchrashuvda ozod etilgan siyosiy mahbuslarning oilalari qurshovida bo‘lgan: «Uning so‘zlari norasmiy eshitildi». Putin masalasida, deydi Petrov, hamma narsa davlat ishi sodir bo‘layotganini ko‘rsatdi: «Orqaga e’tibor bering - barcha maxsus xizmatlarning rahbarlari rasmiy kiyimda edi».
Bunday «rasmiy muhitda» Putin uchun davlat o‘z agentlarini, ayniqsa uning buyrug‘ini chet elda bajarayotganlarni chiqarib olishga tayyorligi haqida signal berish juda muhim edi, deb hisoblaydi Petrov: «Krasikov birinchi bo‘lib [samolyotdan] chiqib, Putinni quchoqlagani bejiz emas - bu uni juda yaxshi ko‘rishidan emas».
Repressiyalar «almashish fondi»ni to‘ldirishda davom etadi
Krasikov va boshqa mahbuslarning qaytishi Rossiyadagi siyosiy tizimni «mafiya qoidalari» bilan o‘zini o‘zi tasdiqlashga urinishdir, deydi siyosatshunos Dmitriy Oreshkin. Uning fikricha, Kreml nafaqat repressiya yo‘lini tanlagan, balki garovga olish institutidan ham faol foydalanadi: «Bu kapitalning bir shakli, uning uchun inson taqdiri qog‘oz pul belgisidir». Rossiyadagi targ‘ibot, Oreshkinning fikricha, bu almashinuvni g‘alaba sifatida ko‘rsatadi: «Bizning jasur razvedkachimiz vatanga ichkaridan putur yetkazgan bezoriga almashtirildi».
Biroq, Rossiya Federatsiyasidagi o‘ta vatanparvarlar lagerining ba’zi vakillari almashinuv faktidan norozi bo‘lishdi, dedi siyosatshunos Vladimir Pastuxov o‘zining Telegram-kanalida. Xususan, u Igor Strelkov (Girkin)ning rafiqasidan iqtibos keltirdi, u buni «Vatanga xoinlar almashinuvi» deb atagan, uning eri, «mamlakat vatanparvari va harbiy ofitser» Strelkov qamoqda qolmoqda. Mutaxassis Strelkov ham keyingi almashuv bosqichiga kiritilishi mumkinligini ta’kidlaydi. Biroq, bu holatda, deya qo‘shimcha qildi u, harbiy ofitser G‘arbda umrbod qamoq jazosini o‘tashiga to‘g‘ri keladi - Haaga sudi uni MH17 ishi bo‘yicha sirtdan aybdor deb topdi.
Kreml tarafdorlari almashinuv haqida nima dedi?
«Mahbuslar almashinuvi - bu ajoyib holat!» – deb yozdi Rossiya prezidenti huzuridagi Fuqarolik jamiyati va inson huquqlarini rivojlantirish kengashi a’zosi Yeva Merkacheva o‘zining Telegram-kanalida. Uning fikricha, insonparvarlik missiyasi insoniyat va sivilizatsiyaning eng yaxshi yutug‘idir. U «kelajakda almashish imkoniyatiga umid bilan qarashini» yozgan va Amerika Qo‘shma Shtatlarida umrbod qamoqqa hukm etilgan Rossiya fuqarosi Vasiliy Yermixin bu borada murojaat qilganini aytgan. Merkacheva so‘zlariga ko‘ra, u AQShning og‘ir vazn toifasidagi boks chempioni Sergey Kobozevni o‘ldirgani uchun Amerika qamoqxonasida: «Yermixin razvedkachi yoki aytichi emas. U 24 yildan beri qamoqda o‘tiribdi».
Siyosatshunos Fyodor Lukyanov almashinuvlar haqida boshqacha fikrda. Unga ko‘ra, bunday amaliyot «sovuq urush davridagi kabi qarama-qarshilik tuzilmasini olish» belgisidir. Diplomatik kanallarning mavjudligi, deb yozadi u o‘zining Telegram-kanalida, «quvonchli», ammo bu «aniq bir holatdan tashqari» keskinlikning pasayishiga olib kelmaydi.
Ayni paytda, Kaliningradda 53 yoshli hamshira Yelena Nikolayeva qo‘lga olindi va unga nisbatan terrorizmni oqlagani uchun jinoiy ish ochildi. Umuman olganda, «OVD-Info» inson huquqlari loyihasiga ko‘ra, Rossiyada siyosiy sabablarga ko‘ra 1372 dan ortiq odam qamoqda.
