Heritage Foundation тадқиқот маркази “Иқтисодий эркинлик индекси – 2023” ҳисоботини эълон қилди.
Унда Ўзбекистон 176та мамлакат орасида 56,5 балл билан 109-ўринни эгаллагани қайд этилган. Сўнгги ҳисоботга кўра, мамлакат рейтинги 0,8 баллга яхшиланиб, 8 поғонага юқорилаган бўлса-да, иқтисодиёти эркин бўлмаган мамлакатлар гуруҳидан жой олган.
Иқтисодий эркинлик индексида республика 12та индикаторнинг 7тасида ижобий ўзгаришларни қайд этган, 5та индикаторда эса салбий ўзгаришлар кузатилган. Рейтингдаги умумий кўтарилишга инвестициялар эркинлиги (+10 балл) ва молиявий эркинлик (+10 балл) бўйича вазият сезиларли даражада яхшилангани таъсир кўрсатган.
Шу билан бирга, давлат харажатлари (-3,2 балл) ва фискал саломатлик (-11,3 балл) бўйича ҳолат ёмонлашган.
“2023 йил "Иқтисодий эркинлик" рейтингида бешта индикатор – давлат харажатлари (-3,2), мулкчилик ҳуқуқи (-0,7), бизнес эркинлиги (-0,2) ва суд фаолияти самарадорлиги (-0,1) кўрсаткичлари пастлашда давом этган. Айтиш керакки, мазкур индикаторлар ўтган йилги рейтингда ҳам сезиларли кўринишда ёмонлашганди.
Фискал саломатлик ва давлат харажатлари масаласида аҳвол тубга қараб кетаётганини охирги икки йилдан бери тасдиқланган бюджет дефицити кўрсаткичларига намойишкорона амал қилинмаётгани, харажатларнинг ўсишини тиювчи институтларнинг формал фасадга айлангани, давлат харажатлари самарасиз лойиҳалар ва тўхтамаётган зарарли тажрибалар туфайли ошаётгани, буларнинг ҳаммаси кенг аҳоли қатламлари турмуш тарзида ва чўнтагида акс этаётгани, ижтимоий тенгсизлик ортаётганида кўриш мумкин”, дея ёзади иқтисодчи Отабек Бакиров.
Қайд этилишича, Ўзбекистон рейтингда Осиё-Тинч океани минтақасидаги 39та мамлакат орасида 23-ўринни эгаллаган.
Шу билан бирга, охирги беш йилда Ўзбекистон мазкур рейтингда умумий жиҳатдан қараганда 33 ўринга (152-ўриндан 109-ўринга) юқорилаган.
“Ўзбекистонда умумий қонун устуворлиги заиф. Мамлакатдаги мулкчилик ҳуқуқи, суднинг самарадорлиги ва ҳукумат яхлитлиги рейтинги жаҳондаги ўртача кўрсаткичдан паст”, дейилади ҳисоботда.
МДҲ мамлакатлари орасида энг яхши кўрсаткичларни Арманистон (50-ўрин) ва Қозоғистон (71-ўрин) қайд этган. Кейинги поғоналардан Озарбойжон (75-ўрин), Молдава (96-ўрин), Қирғизистон (115-ўрин), Россия (125-ўрин), Беларус (145-ўрин), Тожикистон (146-ўрин) ва Туркманистон (161-ўрин) ўрин олган.
Умумий рейтингнинг энг юқори 3та поғонасини Сингапур (83,9 балл), Швейцария (83,8 балл) ва Ирландия (82 балл) эгаллаган бўлса, энг қуйи ўринларда Венесуэла (25,8 балл), Куба (24,3 балл) ва Шимолий Корея (2,9 балл) қайд этилган. 8та давлат: Афғонистон, Ироқ, Ливия, Лихтенштейн, Самоли, Сурия, Украина ва Яман турли сабабларга кўра рейтингга киритилмаган.
Ҳисобот 2021 йилнинг 1 июлидан 2022 йилнинг 30 июнигача бўлган даврга оид маълумотлар базасидан келиб чиққан ҳолда тақдим этилган.
Умумий иқтисодий эркинлик бўйича ўртача кўрсаткич ўтган йилги 60 баллда 59,3 баллга тушган. Бу сўнгги йигирма йилликдаги энг паст кўрсаткич ҳисобланади.
Глобал миқёсда молиявий барқарорлик сезиларли даражада ёмонлашган. Тақчилликнинг ўсиши ва давлат қарзининг ортиб бориши давлатларнинг умумий иқтисодий ўсишига путур етказган.
