11 fevral. Zilzila hududlarida xizmat ko‘rsatish, elektr, aloqa, suv, yo‘l – umuman barcha infratuzilma obektlari izdan chiqqani bois bu safarga texnik, jismoniy va ruhiy jihatdan har taraflama hozirligimizni ko‘rgach, Istanbulga qarab yo‘l oldik.

12 fevral. Kelganimizga 2 soat o‘tar-o‘tmas, Istanbuldan G‘oziantepga qarab parvoz qildik. G‘oziantep viloyatining Nur tog‘i, Islohiya tumanlari zilzila episentrlaridan biri bo‘lgan va mazkur 2 hududda ham 6,5 ball magnituda atrofidagi yer silkinishi kuzatilib, jiddiy talafotlar kuzatilgan. Kun yarmida avtoshohbekatdan avtobusga minib, Islohiya tomonga yo‘l oldik.

G‘oziantep – Islohiya yo‘nalishida ketarkanmiz, ofat talafotlari Nur tog‘i tumaniga yetkanimizda ko‘rina boshladi. Qulagan binolar, yanchilib ketgan avtoulovlar hududda xuddi urush bo‘lgandek taassurot uyg‘otardi kishida.

2 soat deganda Islohiya tuman markaziga yetib keldik. U yerda ham Nur tog‘idagi manzara. Shaharning yarmi yer bilan bitta bo‘lgan, qolgan binolarga ziyon yetmagan bo‘lsa-da, yana zilzila sodir bo‘lishi, imoratlar darz ketgan bo‘lishi ehtimoli bilan butun shahar aholisi xavfsiz hududda tashkil qilingan chodirlarga ko‘chirilgan.

Barcha infratuzilmasidan ayrilgan shahar odamlari uchun gadjetlarni quvvatlash, internet aloqa nuqtalari, ko‘chma hojatxonalar tashkil qilingan. Turkiya hukumati va mahalliy tadbirkorlar tomonidan islohiyaliklar uchun issiq ovqat, issiq choy, yegulik hamda issiq kiyim-kechaklar ham tarqatilayotgan edi. Shimoliy hududlar bo‘lgani bois harorat 4-5 darajagacha sovuq, mahalliy aholi esa o‘zlari uchun gulxanlar yoqib, vaqtinchalik isinishlariga to‘g‘ri kelgan.   

12 fevral oqshomini o‘zimiz bilan olib kelgan chodirimizda Islohiyada o‘tkazadigan bo‘ldik. 

13 fevral. Zilzila yuz berganiga 1 hafta bo‘lgan tongni xushxabar eshitish bilan boshladik. Islohiyada o‘sha tongda vayronalar orasidan ayol kishi tirik olib chiqilgani haqida ma’lumot oldik. Islohiyadan reportajlarimizni yakunlab, endi yana bir episentr bo‘lgan Qahramonmarash viloyatiga yo‘l olishimiz kerak edi. Ammo transport bilan bog‘liq muammolar sabab yo‘lga chiqishimiz kechikib ketdi. Shu hududda mehnat qilayotgan “KATAK” qidiruv-qutqaruv guruhi qutqaruvchilari bilan tanishib qolgach, ular bizni o‘zlari bilan Qahramonmarashgacha olib ketadigan bo‘lishdi.

Qutqaruvchilar ulovida Islohiyadan qariyb 100 km masofa bosib, Qahramonmarashga kirib kelar ekanmiz, bu yerdagi holat yanada ayanchliroq tus olganiga guvoh bo‘ldik. Viloyatning Pazarjik qo‘rg‘oni 6 fevral kuni 7,7 ballik eng yuqori magnitudali yer silkinishidan jabr ko‘rgan. Bu yerda ham shaharning barcha infratuzilmasi izdan chiqqan. Aholi esa tumandagi istirohat bog‘laridan birida tashkil qilingan lagerdagi chodirlarga vaqtinchalik evakuatsiya qilingan.

Tun qorong‘ilab qoldi. Pazarjikdan 2-episentr bo‘lgan Elbistongacha deyarli 200 km masofa bor. U yergacha olib boruvchi yo‘llarning ahvoli esa hali mavhum. Shu sababli u manzilga qorong‘ida yo‘lga chiqmaslikka qaror qildik. Qutqaruvchi do‘stlarimiz yordami bilan 70 km masofada joylashgan G‘oziantep avtoshohbekatiga yana qaytib keldik va tunni ushbu manzilda o‘tkazdik. 

14 fevral. Turkiyaga kelganimizga 3 kun o‘tdi. O‘tgan kunlar davomida esa o‘zimiz 3 ta 3-4 balli zilzilalar guvohi bo‘ldik. Erta tongdan Qahramonmarash provinsiyasining Elbiston tumaniga olib boruvchi transportlarni qidirishga tushdik. Ammo avtovokzal chiptachilari mazkur hududga transportlar qatnamayotganini bizga ma’lum qilishdi.

Shundan so‘ng Qahramonmarash shahriga qarab yo‘l oldik. G‘oziantepdan 80 km masofa bosib Qahramonmarashga kirib kelar ekanmiz, qarshimizda uzoqdan tog‘ yonbag‘ridagi go‘zal shahar manzarasi paydo bo‘ldi. Olisdan shaharga xuddi hech narsa bo‘lmagandek ko‘rinardi. Ammo shahar ichiga kirib, guvohi bo‘ldikki, so‘nggi 8 kungacha hayot bir maromda davom etgan, asosan mahalliy sayyohlar dam olish uchun safar qiladigan shahardan faqat xarobalar qolgan edi.

Aholi sport maydonlari, istirohat bog‘larida tikilgan chodirlarga ko‘chirilgan, binolar qulasa-qulamasa, foydalanish uchun yaroqsiz holga kelgan, butun shahar ruh shaharga aylanib qolgan edi. Uylaridan ayrilgan mahalliy aholidan hol so‘rab, ular bilan suhbat qilib, reportaj tayyorladik.

Qahramonmarashda navbatdagi sana oqshomi tusha boshladi. Keyingi manzilimiz esa biroz uzoqroq, ya’ni Suriya bilan chegaradosh bo‘lgan Hatay viloyati edi. U yerga yetib olishimiz uchun 200 kmcha masofa bosib o‘tishimiz kerak. Viloyatga yarim tunda bo‘lsa ham kirib boraveraylik desak, u yerda ham ofat talafotlari sabab mehmonxonalar faoliyati to‘xtatilgan. Shuning uchun Qahramonmarash avtovokzalidan avtobusga o‘tirib, o‘sha tunni 100-kmda joylashgan Usmoniya avtoshohbekatida o‘tkazishga qaror qildik. 

15 fevral. O‘sha tunda yana bir kichik zilzilaga guvoh bo‘ldik. Erta tongdan esa Hatay tomon yo‘lga tushdik. Hatayning Iskanderun tumani temiryo‘l vokzalida zilziladan jabr ko‘rganlar uchun 20 dan ortiq vagonlar vaqtinchalik yashash manzillari qilib berilgan. Vagonlar har holda chodirlarga qaraganda mustahkamroq, yer zaxidan balandroq hamda issiqroq.

Hatay Turkiyaning janubiy-sharqiy qismidagi viloyati bo‘lgani uchun u yerdagi harorat shimoliy hududlarga nisbatan biroz iliqroq, ammo talafotlar boshqa hududlardan farq qilmas edi. Yana 40 km masofa bosib, etnik o‘zbeklar yashaydigan Ovakent shaharchasiga yetib keldik.  

Asosan, 1-2-3 qavatli qishloq uylari zilzila sababli jiddiy zarar ko‘rgan. Ovakent o‘zbeklari ham boshqa jabrdiydalar qatori chodirlarga evakuatsiya qilingan. 10 mingdan ortiq aholi yashaydigan qishloqda 6 fevral kunidagi yer silkinishi natijasida 150 ga yaqin ovakentliklar halok bo‘lgan.

Shu bilan Turkiya respublikasining ofatdan zarar ko‘rgan hududlariga qilgan 4 kunlik safarimiz o‘z nihoyasiga yetdi. Transportlar bilan bog‘liq muammolar esa hamon bor. Ovakentdan 1000 km masofadagi Istanbulga qaytishimiz kerak edi. Albatta yo‘ldagi yaxshi insonlarning beminnat yordami bilan yo‘l-yo‘lakay transportlar orqali Istanbulgacha yetib oldik.

“Asr fojiasi”dan aziyat chekayotgan qardosh xalqqa bu kunlar tezroq unut bo‘lishini tilab qolamiz.

Sardorbek Usmoniy, jurnalist