Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti Kun.uzʼga 5 yillik biznes muhiti tahlilini taqdim etdi. Unda tadbirkorlik sub’yektlari soni ko‘rilgan choralar evaziga 1,8 barobarga oshgani haqida so‘z boradi. Institut iqtisodchisi Nodirbek Rasulovning ta’kidlashicha, jiddiy iqtisodiy islohotlarga qaramay hududlarda biznes muhiti o‘rtasida tafovut hali ham saqlanib qolmoqda: respublikadagi tadbirkorlik sub’yektlarining 20 foizdan oshig‘i Toshkent shahriga to‘g‘ri kelyapti. Prezident farmoni bilan bu farqni bartaraf etish ishlari boshlangan. 

Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti tahlillariga ko‘ra, 2017-2022 yillar davomida O‘zbekistonda tadbirkorlikni rivojlantirishga qaratilgan 2000dan ziyod normativ huquqiy hujjatlar qabul qilingan. Institut normativ-huquqiy hujjatlar natijasidagi asosiy o‘zgarishlar tahlilini ma’lum qildi.  

Institut loyiha rahbari Nodirbek Rasulovning so‘zlariga ko‘ra, hozirgi kungacha tadbirkorlik faoliyati bilan bog‘liq 104 ta ruxsatnoma va litsenziyalar bekor qilingan. 33ga yaqin ruxsatnoma va litsenziyalar o‘rniga xabardor etish tizimi joriy qilindi. 

“Bundan tashqari, 13ga yaqin soliq turlari 9taga, 13ta soliq tekshiruvlari 3taga tushirildi. Mahalliy tadbirkorlarni qo‘llab-quvvatlash maqsadida O‘zbekistonga olib kelinayotgan 3,5 mingga yaqin mahsulotlarga bojlar, 1100 tovarga aksiz solig‘i bekor qilindi. Shuningdek, xorijdan kelayotgan xomashyo qimmatga tushib ketmasligi uchun boj va aksiz bilan bog‘liq imkoniyatlar ham berildi. 300ga yaqin mahsulotlarning bojlari keskin kamaytirildi”, — deydi iqtisodchi.

2017 yilda O‘zbekistonda 283 mingga yaqin tadbirkorlik sub’yekti faoliyat yuritgan bo‘lsa, hozir ularning soni 523 mingdan ziyod. O‘tgan davrda tadbirkorlik sub’yektlari soni 1,8 barobarga oshgan. 2021-2022 yillarda prezident tadbirkorlar bilan muloqot o‘tkazdi. 2021 yil avgustdagi muloqotda tadbirkorlar tomonidan 15 mingdan ziyod, 2022 yilda esa 8,5 ming e’tiroz va takliflar tushgan.  

“Agar bu murojaatlarni tahlil qiladigan bo‘lsak, tadbirkorlarning eng ko‘p e’tirozi soliq, bojxona, xususiy mulk va tekshiruvlar bilan bog‘liq. Davlatimiz rahbari hududlarni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishni eng muhim masala sifatida e’tirof etyapti. Ammo xorij mamlakatlari bilan solishtirsak, hali ko‘p qilinadigan ishlar borligini ko‘rishimiz mumkin”, — deydi Nodirbek Rasulov.

Jahon banki tadqiqotiga ko‘ra, 2022 yilda O‘zbekistonda har 1000 nafar aholiga 12ta tadbirkorlik sub’yekti to‘g‘ri kelgan. Boshqa mamlakatlar bilan taqqoslasak, bu raqam Buyuk Britaniyada 112tani, Gruziyada 117tani, Singapurda 88tani hamda Qozog‘istonda 37tani tashkil etgan.   

Iqtisodchiga ko‘ra, tadbirkorlik sub’yektlarining katta qismi Toshkent shahrida:

“Tadbirkorlikni rivojlantirish bo‘yicha ko‘p ishlar qilindi, lekin hali ham muammolar bor. Hududlarga yaxshi e’tibor berilmagani ham asosiy masalalardan. Hozirda 523 mingdan ziyod tadbirkorlik sub’yektlari bo‘lsa, ularning 20 foizdan ortig‘i Toshkent shahrida. Ya’ni respublikadagi barcha tadbirkorlarning beshdan biri poytaxtda. Bu masalada ortda qolayotgan viloyatlardan – Sirdaryo (2,8 foiz), Qashqadaryo, Jizzax va Qoraqalpog‘istonda ham tadbirkorlar ulushi 4-4,5 foiz. O‘z navbatida hududlarda infratuzilma muammolari tufayli biznes muhiti bilan bog‘liq juda katta tafovut kelib chiqqan. Prezident farmoni bilan hududlar 5 toifaga ajratildi. Shavkat Mirziyoyev parlamentga murojaatnomasida toifalarga bo‘lingan hududlarni rivojlantirish masalasida gapirdi. Bu hududlarda biznes muhitini yaxshilash, ya’ni ulardagi biznesga yaratilgan sharoitlar tafovutini kamaytirishga qaratilgan”.

Institut iqtisodchisining ta’kidlashicha, tadbirkorlarning davlatga ishonchi ham juda muhim masala. 30 yil ichida tadbirkorlarning mulkini davlat tomonidan to‘la kafolatlash mexanizmlari yaxshi samara bermadi. Prezident parlamentga murojaatnomasida xususiy mulk kafolatini Konstitutsiyada belgilash masalasini ko‘tardi. Chunki mulk kafolati juda muhim masala hisoblanadi. 

Nodirbek Rasulov oldinda qanday vazifalar turganiga ham to‘xtalib o‘tdi. 2022-2026 yillardagi rivojlanish strategiyasi qabul qilindi. Bu strategiya 100ta maqsaddan iborat bo‘lib, uning 29-maqsadi tadbirkorlikni rivojlantirishga oid. Unda 2026 yilgacha YaIMda tadbirkorlikning ulushini 80 foizga olib chiqish masalasi qo‘yilgan. Davlat statistika qo‘mitasining ma’lumotlariga ko‘ra, hozir YaIMda tadbirkorlarning ulushi 52 foiz.

Madina Ochilova suhbatlashdi

Operator va montaj ustasi Mirvohid Mirrahimov