Osiyo taraqqiyot banki (OTB) vitse-prezidenti Shisin Chenga ko‘ra, ayni paytda O‘zbekistonda korporativ obligatsiyalar va qimmatli qog‘ozlar bozori sayoz. U bu haqda 15 noyabr kuni Toshkentda bo‘lib o‘tgan «O‘zbekistonning iqtisodiy taraqqiyotida kapital bozorlarining o‘rni» mavzusidagi xalqaro konferensiyadagi ma'ruzasida to‘xtalib o‘tgan.
Ma'lum qilinishicha, 2019 yil iyul holatiga ko‘ra O‘zbekistonda atigi 9ta korporativ obligatsiyalar muomalaga chiqarilgan bo‘lib, ularning aksariyati ro‘yxatga olinmagan. Faqat Toshkent shahridagi Respublika fond birjasida 136ta kompaniya ro‘yxatdan o‘tkazilgan, ularning umumiy kapitallashuvi bozor kapitallashuvining 10 foizidan kamrog‘ini tashkil etadi.
«Hozirgi kunda O‘zbekistondagi kapital bozori moliya sektorida va resurslarni jalb qilishda muhim rol o‘ynamaydi. Qimmatli qog‘ozlar bozori rivojlanmagan. Davlat kabi yirik emitentlardan xalqaro bozorlarda kapitalni jalb qilish talab etiladi. Davlat qarzi umumiy miqdorining uchdan ikki qismi xorijiy valutada ifodalanadi, bu esa zaiflik manbai hisoblanadi», deya Shisin Chenning so‘zlaridan iqtibos keltirmoqda Kun.uz muxbiri.
OTB vitse-prezidenti O‘zbekiston hukumati tomonidan joriy yil boshida 1 milliard dollarlik yevrobond debyuti muvaffaqiyatli amalga oshirilganini olqishlagan. Uning ta'kidlashicha, bu investorlarning mamlakatning iqtisodiy asoslari va islohotlar dasturiga bo‘lgan ishonchi yuksalayotganini aks ettiradi va O‘zbekiston iqtisodiyotini moliyalashtirish uchun mahalliy bozorlarni rivojlantirish imkoniyatlari ortib borayotganini ko‘rsatadi.
Shunga qaramay hali O‘zbekiston fond bozorida bartaraf etilishi kerak bo‘lgan muammolar, hal qilinadigan ishlar ko‘p. Xorijlik ekspert ularning ayrimlarini sanab o‘tgan.
«Qimmatli qog‘ozlar bozori qimmatli qog‘ozlarni yetkazib berishning cheklanganligi va savdo hajmlarining pastligi sababli yuqori likvid hisoblanadi. Mahalliy moliyaviy vositalarga talab sust va hatto kichik emissiyalarini ham o‘zlashtira olmaydi. Korporativ obligatsiyalar va qimmatli qog‘ozlar asosan davlat korxonalari tomonidan chiqarilgan va ularga tegishli. Xususiy sektorga real iqtisodiyotga sarmoya yotqizish vositasi sifatida kapital bozorining maqsadi cheklangan», deydi Osiyo taraqqiyot banki vitse-prezidenti.
Shisin Chenga ko‘ra, avvalo, kapital bozori hukumatga bozorni erkinlashtirish islohotlarida yordam berishi mumkin. Xususiylashtirishni qo‘llab-quvvatlash va iqtisodiy tuzilmani diversifikatsiya qilishda iqtisodiy jihatdan samarali usul mavjud. Ikkinchidan, kapital bozori uzoq muddatli infratuzilmani rivojlantirish uchun barqaror moliyalashtirishni ta'minlaydi va shu tariqa barqaror uzoq muddatli o‘sish uchun vosita bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Uchinchidan, asosan moliya sektoridagi bank tizimidan xilma-xillik moliyaviy xatarlarni boshqarish va iqtisodiy zarbalarning ta'sirini kamaytirishga yordam beradi. Yaxshi ishlaydigan kapital bozori resurslarni samarali taqsimlashi va xavflarni taqsimlash mexanizmlarini taklif qilishi kerak.
«OTB O‘zbekiston hukumatiga kapital bozori imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarish uchun tarkibiy nuqsonlarni bartaraf etishda yordam berishga tayyor. OTB va YeTTBning muvofiqlashtirilgan texnik yordami bazaviy sharoitlarni baholadi va bugun taqdim etiladigan va muhokama qilinadigan izchil tavsiyalarni aniqladi. OTB rivojlanishning turli bosqichlarida o‘z a'zolariga xalqaro ilg‘or tajribalarni kapital bozorini keng qamrovli islohotlariga kiritishda yordam berdi. OTB Markaziy Osiyo mintaqasi bozorlarini rivojlantirish ambitsiyalarini qo‘llab-quvvatlashda davom etadi», deydi Shisin Chen.
Ushbu mutaxassisning ta'kidlashicha, O‘zbekistonda bozorni rivojlantirish uchun mustahkam zamin yaratish zarur. Bunga davlat qimmatli qog‘ozlarini chiqarish uchun tuzilgan dastur orqali kapital bozorining ta'minot tomonini rivojlantirish kiradi. Shuningdek, fond birjasi orqali SOYe islohotlari va bozor infratuzilmasini birlashtirish talab etiladi. Bundan tashqari, institutsional talabni shakllantirish kerak. Buning uchun sug‘urta sohasini erkinlashtirish va rivojlantirish, shuningdek, uzoq muddatli qimmatli qog‘ozlarga sarmoya kiritish uchun uzoq muddatli pul oqimlarini shakllantirish uchun pensiya tizimini modernizatsiya qilish talab etiladi.
«Uyg‘unlashtirilgan va birlashtirilgan qonunchilik bazasi bozorga ishonch va huquqiy ishonchni o‘rnatish orqali bozor rivojlanishiga yordam beradi. Darajali o‘yin maydonini yaratish - bu kalit. OTB O‘zbekiston fuqarolarini moliyaviy bozorlar va ularning o‘sishi uchun zarur bo‘lgan moliyalashtirish imkoniyatiga ega bo‘lishni taklif qiladi», deb aytgan OTB vitse-prezidenti.
