Huawei kompaniyasining Markaziy Osiyo va Kavkaz hududi bo‘yicha prezidenti Jyeyms Chen
Raqamli va jismoniy olamlar kundan kunga har doimgidan ham tezroq yaqinlashib kelmoqda. Ushbu olamlarning jipslashuvi, oxir oqibat, o‘zaro bog‘liqlik tushunchasi katta ahamiyat kasb etuvchi idrokli olamga eltib keladi. Global raqamlashtirish jarayoni esa jismoniy shaxslar, korxonalar va hukumatlarning barqaror o‘sishini va ularga qulaylik yaratishni ta'minlagan holda tezligini oshirishda davom etmoqda. Bunday raqamlashtirish jarayoni sharoitida rivojlanishning sustligi Markaziy Osiyo mamlakatlarida regress holatini keltirib chiqaradi. Bu mamlakatlarga faqatgina yetakchi tajribalar yaratishda yangi raqobatbardosh ustunliklarni, yangicha g‘oyalarga asoslangan qarorlarni qidirib topishni ta'minlovchi kvantli o‘sish yordam beradi, xolos. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, AKTga kiritilgan investitsiyalardan tushadigan asosiy foyda iqtisodiyotga sezilarli darajada ta'sir ko‘rsatadi. Bu, birinchi navbatda, ijobiy “nojo‘ya” ta'sirning kelib chiqishi bilan bog‘liq. 2017 yili Huawei va Oxford Economics birgalikda Digital Spillover (raqamli ta'sir) hisobotini taqdim etdilar. Hisobotda raqamli texnologiyalar uchun 1AQSh dollari qiymatida bo‘lgan har bir investitsiya oxirgi 30 yil ichida YaIMning 20 AQSh dollarigacha ko‘tarilganligini ko‘rsatdi. Raqamli texnologiyalar uchun investitsiyalarni uzoq muddatdagi sotuvi (ROI) an'anaviy investitsiyalardan 6,7 baravar ko‘proqqa, raqamli iqtisodiyot esa o‘rtacha dunyo YaIMidan 2,5 baravarga o‘sdi.
Yanada ko‘proq mamlakatlar va mintaqalar o‘z iqtisodiyotlarini kuchaytirishda raqamli texnologiyalarning ahamiyati katta ekanligi tan olmoqdalar. Shu bois raqamli iqtisodiyotlar ko‘rinishida Germaniya 4.0, Smart Nation Singapore va Yevropa Ittifoqidagi Horizon 2020 kabi milliy strategiyalarni yaratish yanada kengroq tus olmoqda. Shuningdek, Markaziy Osiyoda joylashgan Qozog‘iston va Qirg‘iziston mamlakatlari Digital Kazakhstan va Kyrgyzstan “Taza Koom” nomli milliy «raqamli» rejalarini keng jamoatchilikka taqdim etib kelmoqdalar. Biroq, biz Markaziy Osiyo mamlakatlarining hozirgi AKT infratuzilmasi darajasi dunyo bo‘yicha o‘rtacha qiymatdan ancha pastligini aniqladik. Natijada, AKTlari infratuzilmasining aksariyat qismi raqamli iqtisod shartlariga asoslangan ehtiyojni qondira olmaydi. Agar misol sifatida shu mamlakatlardagi kengchiziqli maishiy aloqani ko‘rib chiqadigan bo‘lsak, uning xonadonlarga kirib borishining o‘rtacha darajasi 34%ni, ba'zilarida esa – 10%dan ham kamroq ekanligini ko‘ramiz. Bu dunyo bo‘yicha o‘rtacha 41,1%ni tashkil etuvchi ko‘rsatkichdan ham ancha kamdir. Bundan tashqari, shu mamlakatlar 79% aholisi foydalanayotgan kengchiziqli aloqa 10 Mb/s.dan ham pastroq bog‘lanish tezligiga ega.
Kengchiziqli tarmoq imkoniyatlariga Markaziy Osiyo davlatlarida “foydalanish tajribalari” kabi tushunchani kuchaytirish orqali tezroq erishish mumkin. Bu mamlakatlar investitsiyalarni to‘liq qoplay olmaslik va raqamli infratuzulmada kelib chiqishi mumkin bo‘lgan investitsion muammolarga duch keladilar. Bu kabi muammolarni yechishda barcha ishtirokchilarning sa'y-harakatlari birdek talab qilinadi. Shu sabab, biz mazkur mamlakatlar hukumatlarini AKT rivojini qo‘llab-quvvatlash uchun soliqlar va qobiliyatlar, fondlarni rivojlantirish yo‘lida samarali siyosat ishlab chiqishni va o‘zlarining siyosiy qobiliyatlarini ishga solishda ijodiy yondashishga chaqirishni istardik. Shundagina hukumatlar AKT texnologiyalarini barcha sohalarga tatbiq etuvchi mustahkam muhitni yaratgan holda aloqa operatorlariga investitsiyalar bilan bog‘liq xavf va muammolarni bartaraf etishda yordam bera olishlari mumkin. Misol uchun, Mongoliyalik operatorlar davlat hukumati tomonidan qo‘llanilgan maqbul siyosat tufayli WTTX texnologiyasiga ega 80 000ta intellektual o‘tovlarni barpo etishga erishdilar. Shunga o‘xshash aqlli o‘tovlar chekka hududlardagi cho‘ponlarga shahar sharoitiga o‘xshash kengtarmoqli aloqa xizmatlaridan foydalanishga yordam beradi. Bu esa cho‘ponlarga bozor haqidagi ma'lumotlarni juda oson qo‘lga kiritishda, masofaviy o‘qitish kurslarida ishtirok etishda, Internet orqali oila a'zolari va do‘stlari bilan suhbatlashishda yanada qulay «raqamli» muhitni ta'minlaydi. AKT masalalari ta'minotchisi sifatida yaxshi tanilgan Huawei kompaniyasi mijozlariga yangicha texnologik g‘oyalar yordamida ROI’ni maksimallashtirishda ko‘mak beradi. Masalan Huawei Markaziy Osiyo hududlari uchun mobil aloqa talablariga javob beruvchi sayt uchun uncha qimmat bo‘lmagan va yuqori samarali - RuralStar yechimini ishlab chiqdi. Bu yechim qishloq hududlaridagi aloqa infratuzilmasi uchun mo‘ljallangan investitsiya samaradorligini oshirdi va uyali aloqa qamrovini yaxshilashga erishdi. Huawei va BeCloud birgalikda Belarusda milliy ma'lumotlarni «o‘zida zaxirali saqlovchi» davlat platformasi - G-Cloud ni ishlab chiqdilar. Bu loyiha 5 000dan ortiq davlat korxonalariga «o‘zida zaxirali saqlovchi» xizmatlarni ulashga yo‘l ochib berdi, bu esa hukumat va davlat xizmatlari samaradorligini sezilarli darajada oshirdi.
AKT infratuzilmasini rivojlantirishga qo‘shimcha ravishda Markaziy Osiyo mamlakatlari hukumatlari jismoniy va biznes shaxslar orasida raqamli xabardorlikni oshirishlari lozim. Hukumatlar yanada ko‘proq sohaviy tuzulmalarni tashkil etib, raqamli texnologiyalar yordamida biznes g‘oyalarning yangi yechimlarni izlashda an'anaviy sanoat salohiyatini kuchaytirishlari lozim. Masalan, Huawei tomonidan ishlab chiqilgan Intelligent Pipeline yechimi Qozog‘iston gaz quvurlaridagi asosiy transmission uskunalar orqali ovoz, ma'lumot va video tasvirlarni yetkazishni ta'minlaydi. Joylarda faoliyat yurituvchi mutaxassislar real vaqt davomida bir necha ming kilometr masofadan turib gaz quvurlari holatini kuzatish va ularning parametrlarini yig‘ishlari mumkin. Bu esa, ma'lumotlar, buzilish va tizim xatoliklari kabi holatlar yuzaga kelishi bilanoq favqulodda yuz beruvchi hodisalar signallarini tezda bartaraf etishda yordam beradi. Gaz quvurlarini bu turda boshqarish operatsion xavflarni ancha kamaytiradi. Ish joyidagi raqamli texnologiyalarga yana bir Dushanbedagi intellektual transport tizimi (ITT)ni tatbiq etish vazifasiga ega bo‘lgan «Intellektual transport fazasi №1» loyihasini misol sifatida keltirish mumkin. Bu loyiha Tojikiston prezidenti tomonidan yuksak baholandi. ITTni tatbiq etish natijasida bir yil davomida tezlik oshirilishi bilan bog‘liq jiddiy yo‘l transport hodisalari soni 50%ga kamaydi. Shuningdek, tizim aholi ta'minoti sohasidagi ko‘pgina muammolarni hal etishda ko‘makdoshga aylandi. Bu esa, insonlarning o‘zlariga bo‘lgan ishonchini orttirdi va hukumatga bo‘lgan fikrlarini ijobiy tomon o‘zgartirishga sabab bo‘ldi.
Intellektual idrok katta hajmlarga erishayotgan olamda Huawei allaqachon AKT strukturasi rivoji uchun maqbul muhit yaratishga harakat qilib keladi. Bunday muhit biz band jarayonlar va bizga daxldor bo‘lgan hamkorlar tomonidan taqdim etiluvchi ishonchli kontent o‘sishini ta'minlovchi yanada «raqamlashtirilgan», avtomatlashtirilgan va aniqroq bo‘lishga yordam berishi mumkin. Huaweining mashhur iborasi bor: «Bir finjon qahva ustida butun olam quvvatidan kuch olish». Bu bizlarning ko‘proq suhbatlashishimiz va ertangi kunimizning aqlli hayotini tezroq qurish uchun kelajakdagi texnologiyalar izlab topishdek buyuk ishlar foydasiga asoslanib hamkorlik qilishimiz kerakligini anglatadi. Ko‘z oldimizdagi barcha hurmatga sazovor kompaniyalar, universitetlar va hududiy tadqiqot institutlari bizning hamkorlarimizga aylanadilar. Yaqinda, Huawei asoschisi janob Ren Zhengfei Qutb kodeksi «otasi» - Turkiyalik professor Arikanga maxsus mukofotni topshirdi. Bu mukofot – uning insonlar kommunikatsiyasi rivojiga hissa qo‘shganligining izhori sifatida e'tirof etildi. Huawei fundamental tadqiqotlar nazariyasidagi o‘sishlar bir kechada qo‘lga kiritilmasligiga, ular aniq maqsadga yo‘naltirilgan ilmiy kuch va uzoq vaqt izlanishlar talab etilishiga iqror bo‘ldi. Agar mamlakat fundamental tadqiqotlarga va ta'lim olishga asosiy e'tiborini qaratmasa, o‘z sohalari rivoji va amaliy yangicha g‘oyalarga erisha olmaydi. Qobiliyatga ega bo‘lish rivojlanish va yangicha g‘oyalarni harakatlantiruvchi kuch, shuningdek, raqamli strategiyani asosiy qo‘llab-quvvatlovchi elementi bo‘lib xizmat qiladi. Raqamli iqtisodiyot asbobi sifatida Huawei allaqachon Markaziy Osiyo mamlakatlaridagi AKT industriyasi uchun qobiliyatlarni rivojlantirishga urinib keladi. Faqatgina 2017 yili Huawei kompaniyasi «Kelajak uchun urug‘lar», HAINA onlayn-maktablaridagi AKT kurslari, shuningdek, universitet talabalari uchun tajriba orttirish va o‘quv dasturlari orqali 2000ga yaqin kishini o‘qitdi.
Sanoat korxonalari va operatorlar tomonidan yuqori natijalarni qo‘lga kiritishda Markaziy Osiyodagi raqamlashtirish jarayonining ishtirokchisi bo‘lar ekan, Huawei AKT infratuzilmasini mukammallashtirishni davom ettiradi. Shuningdek, biz tadqiqot institutlari va universitetlar bilan hamkorlikni davom ettiramiz. Barcha hamkorlarimiz bilan birgalikda hududlarda raqamli iqtisod rivojini oldinga surishni davom ettiramiz va raqamli tovush ekotizimini yaratamiz. Tumandagi har bir inson, har bir xonadon, har bir tashkilotga raqamli yechimlarga bevosita yo‘l ochib beruvchi unumli mehnatimizni ayamaymiz va hamkorlarimizning yaqin ko‘magiga umid bog‘laymiz. Bu esa, o‘zaro bog‘langan va yuqori idrokli Markaziy Osiyoni barpo etishga olib kelishiga ishonamiz.
