Ғазо тарафдорларига Трампдан санкциялар, узрнома эълон қилган Зеленский ва Европанинг мудофаа режаси — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

«Ғазони фаластинликларнинг ўзи тиклайди»

Фаластин ташқи ишлар чет элликлар бўйича давлат вазири Варсен Ағабекян Ғазо секторини фаластинликлар ўз кучи билан тиклашини ва Доналд Трампнинг мажбурий кўчириб юбориш режаси амалга ошмаслигини билдирди.

Женевадаги БМТ инсон ҳуқуқлари кенгаши сессиясида Ағабекян бу ғоя халқаро қўлловга эга эмаслигини айтди. Унга кўра, дунёда бу ташаббусни қўллаб-қувватлайдиган ягона давлат — Исроил. АҚШда ҳам бундай ғоянинг амалга ошишига қарши фикрлар билдирилган.

Ағабекян Туркиянинг Фаластинга кўрсатаётган ёрдамини юқори баҳолаб, Анқара фаластинликларнинг мустақиллиги йўлида дипломатик ва ҳуманитар кўмак беришда давом этишини таъкидлади.

Ливан ва Саудиянинг Исроилга талаби

Ливан ва Саудия Арабистони Исроилдан жанубий Ливандан қўшинларини зудлик билан олиб чиқишни талаб қилди. Бу ҳақда Ливан президенти Жозеф Аун ва Саудия валиаҳд шаҳзодаси Муҳаммад ибн Салмоннинг қўшма баёнотида айтилган.

Томонлар «Тоиф келишуви» ва халқаро резолюцияларни бажариш, Ливан ҳудудий яхлитлигини таъминлаш муҳимлигини таъкидлади. Шунингдек, Саудия Ливанга иқтисодий ёрдам бериш, бозорини очиш ва саёҳатларни қайта тиклашга тайёр эканини маълум қилди.

Исроил ва Ливан ўртасидаги отешкесим 2024 йил 27 ноябрда имзоланган, унга кўра, Исроил 60 кун ичида қўшинларини олиб чиқиши керак эди. Аммо Тел Авив бу муддатни 18 февралга қадар узайтирди. Бу вақтга келиб, Ливан армияси озод қилинган 11 участкани назоратга олган бўлса-да, Исроил 5 та чегара нуқтасини ўз назорати остида сақлаб турибди.

Ливан Соғлиқни сақлаш вазирлиги маълумотига кўра, отешкесимдан кейин 82 нафар киши ҳалок бўлган, 270 нафар инсон яраланган.

Трамп намойишларга қарши санкциялар эълон қилди

АҚШ президенти Доналд Трамп Фаластинни қўллаб-қувватлаб ўтказиладиган намойишларга қарши қатъий чоралар кўришини маълум қилди. Унга кўра, бу каби акцияларга йўл қўядиган ўқув муассасалари федерал молиялаштиришдан маҳрум қилинади, иштирокчилар эса ҳибсга олиниши, ўқишдан четлатилиши ёки депортация қилиниши мумкин.

Трамп Truth Social тармоғидаги баёнотида «ҳар қандай ноқонуний намойишларни ташкил қилган шахслар қамоққа олиниши ёки ўз мамлакатларига қайтарилиши» ҳақида ёзди. У, шунингдек, намойишларда ниқоб тақишни тақиқлашни режалаштираётганини таъкидлади.

Бу қарор АҚШ университетларидаги Фаластин тараф бўлиб уюштирилаётган намойишларининг кескин кучайгани ортидан қабул қилинди. Яқинда Трамп антисемитизмга қарши курашиш бўйича ижроий фармон имзолаган эди. Ҳужжатга кўра, 60 кун ичида фаластинпараст ҳаракатларда иштирок этган хорижий талабаларнинг депортация қилиниши бўйича таклифлар тайёрланиши керак.

АҚШ ҳусийчиларни террорчи ташкилот деб эълон қилди

АҚШ президенти Доналд Трамп қарорига кўра, Давлат департаменти Яман ҳусийчиларининг «Ансоруллоҳ» ҳаракатини халқаро террорчи ташкилотлар рўйхатига киритди. Бу ҳақда давлат котиби Марко Рубио маълум қилди.

Вашингтон ҳусийчиларнинг молиявий манбаларини тўсиш ва уларнинг ҳужумларини тўхтатиш учун минтақавий шериклар билан ҳамкорлик қилишини билдирди. АҚШ ҳаракатни Эроннинг Ислом инқилоби муҳофизлари корпуси томонидан қўллаб-қувватланадиган гуруҳ сифатида баҳолади.

Ҳусийчилар бу қарорга жавобан АҚШ кемаларининг Боб-ул-Мандиб бўғозидан ўтишини тақиқлаш ва Яманда ҳарбий ҳаракатларни кучайтириш таҳдиди билан чиқди. АҚШ уларни минтақадаги хавфсизликка таҳдид солувчи гуруҳ сифатида баҳолаб, ҳаракатларига қарши кескин чоралар кўришини маълум қилди.

Зеленский бўлиб ўтган ишлардан афсусда

Украина президенти Володимир Зеленский ва унинг жамоаси «Президент Трампнинг кучли раҳбарлиги остида ишлаш»га тайёр эканини маълум қилди.

«Биз чиндан ҳам Америка Украинага ўз мустақиллиги ва суверенитетини сақлаб қолишда қанчалик кўп ёрдам берганини қадрлаймиз. Биз барчаси ўзгариб кетган онда президент Трамп Украинага Javelin танкка қарши ракета тизимларини тақдим этганини ҳам яхши эслаймиз. Биз бунинг учун миннатдормиз.

Бизнинг Вашингтонда Оқ уйдаги жума кунги учрашувимиз кутилганидек ўтмади. Барчаси шундай якунланганидан афсусдамиз. Барчасини тўғрилаш вақти келди», — деб ёзган Украина президенти расмий аккаунтлари орқали.

Зеленский минерал ресурслар ва хавфсизлик бўйича келишувларни Украина истаган вақтда ва исталган шаклда имзолашга тайёрлигини маълум қилди. «Биз бу келишувни хавфсизликни мустаҳкамлаш ва ишончли хавфсизлик кафолатлари сари қадам ўлароқ баҳолаймиз ҳамда сидқидилдан умид қиламанки, у самарали ишлайди», — деган Зеленский.

АҚШ расмийлари аввалроқ Зеленскийдан Оқ уйдаги даҳанаки жанг учун кечирим сўраш ва музокараларга қайтишни кутаётганини шама қилган эди. Bloomberg нашри аввалроқ энди оддий кечирим етарли бўлмаслиги ва Зеленский Трампнинг ишончини қайта қозониш учун жиддий саъй-ҳаракат қилиши мумкинлигини ёзганди.

Трамп Украина тинчлик келишувлари сари қадам босмас экан, Киевга ҳарбий ёрдам кўратишни вақтинчалик тўхтатиш тўғрисида фармойиш ҳам берган эди.

Бу орада Украина бош вазири Денис Шмигал Украина нодир қазилма бойликлари бўйича шартнома имзолашга тайёр эканини маълум қилди.

Европада 800 млрд евролик мудофаа режаси

Европа Комиссияси раҳбари Урсула фон дер Ляйен Европани қайта қуроллантиришни назарда тутувчи «Rearm Europe» режасини эълон қилди. Унга кўра, Европа Иттифоқи давлатлари келгуси йилларда мудофаа харажатлари учун 800 млрд еврогача маблағ ажратиши керак бўлади.

Режа беш асосий йўналишдан иборат: бюджет чекловларини вақтинча бекор қилиш, 150 млрд евролик мудофаа кредити жалб қилиш, мамлакатларга қўшимча имтиёзлар бериш, хусусий инвестицияларни жалб этиш ва ҳарбий харажатларни кўпайтириш.

2024 йилда ЕИ мудофаа харажатлари 326 млрд еврога етган бўлиб, бу иттифоқ ялпи ички маҳсулотининг 1,9 фоизини ташкил этади. Европа давлатлари мудофаа харажатларини ялпи ички маҳсулотнинг 2 фоизигача оширишни муҳокама қилмоқда.

Фон дер Ляйеннинг таклифи АҚШ президенти Доналд Трамп Украинага ҳарбий ёрдамни музлатиш ҳақида буйруқ бергани ҳақида хабар тарқалганидан кейин эълон қилинди. Ҳаагадаги НАТО саммитида Европа мудофаасига оид якуний қарор қабул қилиниши кутилмоқда.

АҚШдан Канада ва Мексикага бож

АҚШ президенти Доналд Трамп Канада ва Мексикадан келадиган товарларга 25 фоизлик бож тўлови жорий этилишини эълон қилди. Бу қарор сешанба куни соат 12:01 да кучга киради. Канаданинг энергетика соҳаси учун тариф 10 фоиз этиб белгиланди.

Бу эълон ортидан АҚШ фонд бозорида тушиш, Канада ва Мексика валюталари қадрсизланиши кузатилди. Трамп бу чора автомобил заводларини ва бошқа ишлаб чиқариш корхоналарини АҚШга қайтариш учун қўлланаётганини таъкидлади.

Шунингдек, 2 апрелда Трамп Хитой товарлари учун импорт божларини 10 фоиздан 20 фоизга оширишини маълум қилди. Унинг сўзларига кўра, Пекин АҚШга ноқонуний фентанил етказиб беришни тўхтатиш учун етарли чоралар кўрмаган.

Канада ва Мексика бу чораларга жавоб қайтаришини эълон қилди. Канада ташқи ишлар вазири Мелани Жоли бу вазиятни «хаос ва ноаниқлик» деб баҳолади, Мексика президенти Клаудия Шейнбаум эса жавоб тарифи тайёрланаётганини маълум қилди.

Қозоғистондан кўчаётганлар асосан Россияга йўл олишмоқда

2024 йилда Қозоғистон фуқаролигидан воз кечган 19 минг 888 кишининг 85 фоизи Россияга кўчиб ўтди. Бу ҳақда Kazinform агентлиги Қозоғистон Ички ишлар вазирлигига таяниб хабар бермоқда.

Агентлик маълумотларига кўра, 16 минг 941 киши Россияга, 725 киши Туркияга, 462 киши АҚШга, 260 киши Канадага, 168 киши Буюк Британияга кўчиб кетган. 2025 йилнинг январь ойида эса 1513 киши фуқароликдан воз кечган ва уларнинг ҳам катта қисми — 1165 киши Россияга йўл олган.

Шу билан бирга, 2024 йилда Қозоғистон 20,2 минг чет элликка фуқаролик берган. Уларнинг 77 фоизи (15,6 минг киши) қондошлар (тарихий ватанига қайтган қозоқлар) бўлган. Лекин бу 2023 йилга нисбатан 25 фоизга кам.