Оқ уйдаги даҳанаки жанг, Рамазонда Ал-Ақсога қўйилмаётган фаластинликлар ва АҚШда статуси кучаяётган инглиз тили — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

Исроил Ал-Ақсо масжидига киришни чекламоқда

Исроил Рамазон ойида фаластинликлар учун Ал-Ақсо масжидига киришда янги чекловлар жорий қилишни режалаштирмоқда.

Оккупация остидаги Шарқий Қуддусда кескинлик ортиб борар экан, Исроил ҳукумати Ғазодаги оташкесим келишувлари доирасида ҳибсдан озод қилинган фаластинликларни масжидга киришдан бутунлай чеклаш ҳақида қарор қабул қилди.

Исроил матбуотининг хабар беришича, Ал-Ақсо масжиди атрофига 3 мингга яқин полициячи жойлаштирилади.

Шунингдек, Ғарбий соҳилда яшовчи фаластинликлардан фақат 10 минг нафарига масжидга киришга рухсат берилади. Масжидга киришга рухсат олганлар ҳам фақат 55 ёшдан ошган эркаклар ва 50 ёшдан ошган аёллар бўлиши талаб қилинади.

Трамп ва Зеленский музокараси муваффақиятсиз якунланди

Украина ва АҚШ президентлари жума куни Оқ уйда кескин баҳслашган ҳолда музокара ўтказди ва Украина табиий ресурсларидан фойдаланиш бўйича келишув имзоланмайдиган бўлди.

Трамп музокаралардан кейинги баёнотида Зеленскийни «тинчликка тайёр эмас» деб ҳисоблашини айтди ва у вазият ўзгарганда қайтиб келишини таъкидлади.

Президентлар ва АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс матбуот иштирокида суҳбатни бошлаб, тез орада кескин баҳсга айлантириб юборган. Трамп ва Вэнс Зеленскийни «АҚШга етарлича миннатдорчилик билдирмаётганликда» айблади ва унинг Россияга қарши кураши фақатгина америкаликларнинг ёрдами туфайли кечаётганини урғулади.

Трамп яна бир бор уруш учун Украина жавобгар эканини таъкидлади ва Зеленскийни тинчликка интилмасликда айблади.

Зеленский эса Россия президенти Владимир Путинга ишониб бўлмаслигини билдирди ва яна бир бор АҚШдан хавфсизлик кафолатларини талаб қилди. Трамп эса бу талабга «тинчлик келишувидаги 2 фоиз» деб жавоб қайтарди.

Зеленский Трамп билан музокаралардан кейин Оқ уйни муддатидан олдин тарк этди.

АҚШ ва Украина етакчиларининг матбуот анжумани ўтказилмайдиган бўлди. Шунингдек, нодир фойдали қазилмалар бўйича имзоланиши керак бўлган битим бекор қилинди.

Оқ уйдаги даҳанаки жанг нимадан келиб чиқди?

Икки томонлама музокара давомида Трамп «Муаммо шундаки, сиз кучли йигит бўлишингиз учун мен сизни қуроллантирдим. Менимча, АҚШсиз сиз бундай йигит бўла олмасдингиз. Одамларингиз жасур, лекин сиз ҳам келишувга кўнишингиз керак ёки биз кетамиз. Агар биз кетсак, яхши бўлмайди. Буни тезда кўрасиз. Сизда кузир қарта йўқ. Лекин келишувни имзоласак, сиз анча яхши позицияда бўласиз. Лекин сиз миннатдор бўлмаяпсиз. Бу ёмон, очиғини айтганда», деди.

«Путин ўт очишни тўхтатиш шартларини бузди, одамларимизни ўлдирди, асирларимизни алмашмади. Биз асир алмашиш бўйича келишув имзоладик, лекин у шартга амал қилмайди. Қанақа дипломатия ҳақида гапиряпсиз?» деди Зеленский.

Суҳбатга Жей Ди Вэнс аралашди: «Мен мамлакатингизни йўқ бўлишдан асраб қолувчи дипломатия ҳақида гапиряпман», деган у ва сўнгра Трампга юзланган: «Жаноб президент, ҳурматни сақлаган ҳолда айтиш керакки, Овал кабинетга келиб ОАВ ҳузурида бундай баҳслашиш ҳурматсизликдир. Ҳозирги паллада йигитлар, сизлар чопиб армияга чақириқни кучайтиряпсизлар, чунки иккалаларингда ҳам фронтда муаммо бор».

«Украинага келинг, муаммоларимизни кўрасиз», деган Зеленский.

Вэнс ҳаммасини онлайн кўргани, одамлар пропаганда турларига бораётганини писанда қилган. «Сизда чақириқ билан боғлиқ муаммолар борлигини инкор этасизми? Сиз Овал кабинетга келиб, мамлакатингиз йўқ бўлишининг олдини олмоқчи бўлаётган маъмуриятга ҳужум қиляпсиз», деган у.

«Менинг кўп саволларим бор, келинг бошидан бошлаймиз. Биринчидан, уруш вақтида ҳаммада муаммо бўлади. Ҳаттоки сизда ҳам, лекин ажойиб океанингиз бор, муаммоларни ҳозир эмас, келгусида ҳис қиласизлар», деган Зеленский.

Бу гап Трампни ғазабга келтирган: «Бизнинг нималар ҳис қилишимизни гапириш сизга эмас. Сиз ундай вазиятда эмассиз, сизнинг қўлингизда қарталар йўқ. Сиз учинчи жаҳон урушини ўртага тикиб, қимор ўйнаяпсиз».

«Мен гапирсам майлими, жаноб президент?» дея Зеленский унинг сўзини бўлишга уринган.

«Йўқ, сиз шундоқ ҳам кўп гапириб юбордингиз. Сиз бу мамлакатдан миннатдор бўлишингиз керак. Мамлакатингиз катта муаммолар гирдобида. Анави аҳмоқ президент сизга 350 млрд пул берган. Биз мамлакатингизни қутқариб, урушни тўхтатмоқчимиз. Сиз бизга «ўт очишни тўхтатишни истайман ёки истамайман», дея олмайсиз. Бизсиз сизнинг қўлингизда кучли қарта йўқ.

«Мен бу ерга қарта ўйнагани келганим йўқ», деган Зеленский.

«Бизнинг қуролларимиз ва техникаларимиз бўлмаганида, уруш икки ҳафтада тугаган бўларди», дея миннат қилган Трамп.

«Путиндан уч кун ҳақида эшитувдик, энди икки ҳафта тилга олинди. Бу телевидение учун ажойиб шоу бўлади», дея Зеленский ўрнидан турган.

Оқ уй журналистлари бундай кескин баҳс аввал кузатилмаганини таъкидламоқда.

Бунгача Fox News журналисти нега Зеленский олий даражадаги учрашувга костюмсиз келганини сўраган. Зеленский бунга жавобан уруш тугаганидан сўнг костюм кияман, деган. Репортёр, ўз костюмини кўрсатиб, «шунақасиданми?» деб сўраса, Зеленский: «Балким шунақадир, балким зўрроқдир, балким бундан арзон бўлар», деб уни ҳам чақиб олган.

Европа етакчилари Зеленскийни қўллаб-қувватлашди

Оқ уйда Владимир Зеленский ва Доналд Трамп ўртасидаги кескин тортишувдан сўнг Украина президенти АҚШга ташрифини муддатидан аввал якунлади. Европанинг етакчи сиёсатчилари Киевга бир овоздан қўллаб-қувватлаш билдиришди.

Испания бош вазири Педро Санчес ва Литва президенти Гитанас Науседа биринчилардан бўлиб «Украина, сен ҳеч қачон ёлғиз қолмайсан», деб ёзишди.

Европа комиссияси раҳбари Урсула фон дер Ляйен: «Кучли, жасур ва қўрқмас бўлинг. Биз Украина билан биргаликда адолатли ва барқарор тинчлик йўлида ишлашда давом этамиз», деди.

Европа Иттифоқи ташқи ишлар раҳбари Жозеп Боррель «Вашингтондаги можародан сўнг Украинага ҳарбий ёрдамни кучайтиришни ваъда қиламиз», деб ёзди.

Португалия бош вазири: «Украина бизнинг қўллаб-қувватлашимизга ишониши мумкин» деди, Чехия президенти Петр Павел эса «Биз Украинага ҳар қачонгидан ҳам кучлироқ ёрдам бермоқдамиз. Европа ўз ҳаракатларини кучайтириши лозим» деб ёзди.

Германиянинг эҳтимолий канцлери Фридрих Мерц: «Азиз Володимир Зеленский, биз Украина билан яхши ва оғир дамларда ҳам биргамиз. Бу даҳшатли урушда агрессор ва жабрдийдани адаштириб бўлмайди», деб юпатди.

Франция президенти Эммануэл Макрон ҳам Зеленский ва Трамп ўртасидаги тортишувга муносабат билдирди:

«Биз ҳаммамиз вазиятни яхши тушунамиз. Агрессор — бу Россия. Ҳужумга дучор бўлган давлат эса Украина. Биз 3 йил аввал Украинага ёрдам бериш ва Россияга қарши санкция жорий этишда тўғри қарор қилдик ва ҳозир ҳам шундай йўл тутяпмиз. Бу кураш – фақат Украина учун эмас, балки Европа хавфсизлиги учун ҳам муҳим», деб ёзди Макрон.

Financial Times нашрининг хабарига кўра, Трамп ва вице-президент Жей Ди Вэнс Зеленскийни музокараларда заиф ҳолатга тушириш учун унга босим ўтказишни режалаштирган. CNN маълумотига кўра, можародан сўнг Трамп Овал кабинетда маслаҳатчилари билан шошилинч йиғилиш ўтказган.

АҚШда инглиз тили расмий тил бўладими?

Доналд Трамп президентликка қайтиш ҳолатида инглиз тилини расмий мақомга эга деб эълон қилиш ҳақида фармон имзолашни режалаштирмоқда.

The Wall Street Journal газетасининг хабар беришича, бу қарор мамлакат ҳукумат фаолиятини самаралироқ қилиш ва жамиятда бирдамликни таъминлаш мақсадида қабул қилинмоқда.

Фармон, шунингдек, 1990-йилларда собиқ президент Билл Клинтон томонидан қабул қилинган қоидани бекор қилади. Унга кўра, давлат агентликлари ва федерал молия оладиган ташкилотлар инглиз тилини билмайдиган шахсларга таржима хизматлари кўрсатиши шарт эди.

Шу билан бирга, ҳукумат идоралари ва ташкилотлар истаса, ҳужжат ва хизматларни инглиз тилидан ташқари бошқа тилларда ҳам тақдим этишлари мумкин.

Доналд Трамп ўз сайловолди кампанияси давомида мигрант талабалар синфхоналарда инглиз тилини билмагани учун мулоқот қила олмаслиги масаласидан хавотир билдирганди. У бир неча бор АҚШ аҳолиси бир хил тилда — инглиз тилида гаплашиши кераклигини таъкидлаган.

Трамп сурати туширилган доллар?

АҚШда 250 доллар қийматидаги Доналд Трамп сурати жойлаштирилган долларни босиб чиқариш таклифи билдирилди.

Бундай ташаббусни Жанубий Каролинадан сайланган республикачи конгрессмен Жо Уилсон илгари сурган.

«Мен Гравировка бюроси ва босмахонасига Трамп сурати туширилган 250 долларлик банкнота яратиш ҳақида қонун лойиҳасини ишлаб чиқяпман. Байден инфляцияси иқтисодиётни емирди, бу эса америкаликларни кўпроқ нақд пул олиб юришга мажбур қилмоқда», — деб ёзди Уилсон X ижтимоий тармоғида.

Бироқ АҚШда 1866 йилдан бери амал қилаётган қонунга кўра, тирик одамларнинг тасвирларини банкнот ва тангаларга жойлаштириш тақиқланган.