Тикланаётган ҲАМАС, 7-муддатга сайланган Лукашенко ва дизайни ўзгартирилаётган АҚШ доллари — кун дайжести

Ўтган кун давомида жаҳонда рўй берган энг асосий воқеалар ва янгиликлар шарҳи билан кундалик хабарномамизда таништирамиз.

Трамп Ғазо аҳолисини кўчирмоқчи

АҚШ президенти Доналд Трамп Ғазо секторидан фаластинлик қочқинларни Миср, Иордания ва бошқа араб давлатларига кўчиришни таклиф қилди. DW хабарига кўра, Трамп Иордания қироли Абдулла II ва Миср президенти Абдулфаттоҳ ас-Сисий билан бу мавзуда музокара олиб борган.

«Мен қирол Абдуллага кўпроқ қочқинларни қабул қилишини сўрадим, чунки Ғазо секторида ҳозир ҳақиқий тартибсизлик ҳукм суряпти. Биз шунчаки барқарорликка эришмоқчимиз», деган Трамп.

Трамп шунингдек, Миср раҳбари билан ҳам бу масалада гаплашмоқчи эканини таъкидлади. Унинг фикрига кўра, Миср 1,5 миллионгача фаластинлик қочқинларни қабул қилиши мумкин.

Иордания қироли Абдулла II мамлакатининг фаластинлик қочқинларга кўрсатаётган ёрдами учун Трамп томонидан олқишланди. Бироқ Миср расмийлари Ғазо қочқинларини қабул қилишдан бош тортиб келмоқда.

ҲАМАС ўз кучини тикламоқда

ҲАМАС 15 ойлик уруш давомида ўз қудратини қайта тиклаб, 10-15 минг янги аскар жалб қилди. Бу ҳақда Reuters АҚШ Конгрессидаги манбаларига таяниб хабар бермоқда.

Исроил ва ҲАМАС ўртасида 15 январдан кучга кирган сулҳ бир ойлик музокаралар натижасида эришилди. 15 ойлик қирғинбарот уруш Ғазо секторида катта вайронагарчиликларга сабаб бўлди, кўплаб ҳудудлар харобага айланди.

АҚШнинг собиқ давлат котиби Энтони Блинкеннинг таъкидлашича, ҲАМАСнинг кучларни тез қайта тиклаш қобилияти можарони чўзиб юбориши мумкин.

«Ҳар бир ўт очишни тўхтатиш фақат ҲАМАСга қайта ташкилланиш учун вақт беради ва урушни бутунлай якунлашни қийинлаштиради», — деди у.

ҲАМАСнинг ҳарбий қаноти вакили Абу Убайда ҳам 2024 йил июлида бир неча минг янги аъзолар жалб қилинганини тасдиқлаган эди. Аммо манбаларга кўра, янги аъзоларнинг кўпчилиги ёш, тажрибасиз ва асосан бошланғич вазифаларга жалб қилинган.

Беларусдаги президентлик сайловлари

Беларусда президентлик сайловлари якунланди. Экзит-полл натижаларига кўра, мамлакатни 31 йилдан буён бошқараётган Александр Лукашенко 87,6 фоиз овоз тўплаган. Қолган номзодлар орасида энг юқори натижа Сергей Сиранковга тегишли бўлиб, унга атиги 2,7 фоиз овоз берилган.

Сайлов жараёнини 52 давлатдан келган 486 хорижий кузатувчи назорат қилди. Бу 1994 йилдан бери ҳокимият тепасида бўлиб турган Лукашенконинг еттинчи президентлик муддати бўлади.

Европа Иттифоқи ушбу сайловларни «сохта ва адолатсиз» деб атади. Шунингдек, мухолифат етакчиси Светлана Тихановская натижаларни тан олмасликка чақирган.

Венгрия Европа Иттифоқи давлатларининг Беларус президентлик сайловларини тан олмасликка доир қўшма баёнотига тўсқинлик қилди. Брюсселдаги манбаларга кўра, барча 27 давлат вакиллари баёнотни имзоламагани учун Европа Иттифоқи ўзининг расмий қўшма баёнотини чиқара олмади.

Европа Иттифоқининг олий вакили Кая Каллас ва комиссар Марта Кос шахсий баёнотларида, 26 январда ўтган сайловларни «на эркин, на адолатли» деб баҳолаб, беларус халқининг ўз танловини эркин амалга оширишга ҳақли эканини таъкидладилар.

Брюссел Беларус режимига нисбатан санкцияларни давом эттиришини ва демократик кучларга молиявий ёрдам кўрсатишини маълум қилди.

Зеленский музокараларга тақиқни тушунтирди

Украина президенти Володимир Зеленский Россия билан музокараларни тақиқлаш ҳақидаги қарор шахсан унга тегишли эмаслигини айтди. У бу ҳақда Киевда Молдова президенти Майя Санду билан матбуот анжуманида маълум қилди.

Зеленскийга кўра, 2022 йил 4 октябрда Миллий хавфсизлик ва мудофаа кенгаши Владимир Путин билан музокара ўтказишни тақиқловчи қарорни қабул қилган. Бу қарор Украинадаги сепаратизмни тўхтатиш ва Россиянинг турли сиёсий йўлаклар орқали босимини чеклаш мақсадида кучга киритилган.

«Мен бу фармонга имзо чекдим, чунки Путиннинг кўплаб яширин каналлари бор эди. Мен барчага музокараларни тақиқлаб, сепаратизмни тўхтатдим», — деди Зеленский.

Миллий хавфсизлик ва мудофаа кенгаши қарорида «Россия президенти билан музокаралар иложсиз» эканлиги айтилган. Аввалроқ Россия президенти Путин ҳам Зеленский музокаралар учун тақиқ қўйганига урғу бериб, ҳар қандай келишув нолегитим ҳисобланишини таъкидлаган эди.

АҚШ ноқонуний мигрантларни депортация қилмоқда

Доналд Трамп маъмурияти АҚШ тарихидаги энг йирик депортация операциясини амалга оширишга киришди. АҚШ ҳар куни ноқонуний мигрантларни ҳарбий самолётларда чиқаришни режалаштирмоқда.

23 январ куни Гватемалага икки алоҳида рейсда 150 нафардан ортиқ мигрант қайтарилди. Ҳарбий самолётлардан бундай парвозлар учун илк марта фойдаланилмоқда ва энди бу кундалик жараёнга айланади.

Иммиграция ва божхона назорати агентлари мамлакатдаги 11 миллиондан ортиқ ноқонуний мигрантларни ҳибсга олиш ваколатига эга.

Бу орада Колумбия ҳукумати АҚШдан депортация қилинган мигрантларни олиб кетаётган самолётларни ўз ҳудудига киритишдан бош тортди. Reuters хабарига кўра, бортда 160 нафарга яқин мигрант бор бўлган ва самолёт орқага қайтишга мажбур бўлган.

Колумбия президенти Густаво Петро АҚШ маъмуриятининг ҳаракатларини қоралаб, мигрантларнинг ҳам инсон ҳуқуқларига эга эканлигини таъкидлади. «Мигрант жиноятчи эмас, унга инсоний муносабат керак», деди Петро.

Президент Колумбия ватандошларини қабул қилиш учун АҚШдан фуқаролик самолётларидан фойдаланиш ва яхшироқ протоколлар жорий қилишни талаб қилди.

АҚШ президенти Доналд Трамп эса мигрантларни олиб борган АҚШ ҳарбий самолётларини қабул қилмагани учун Колумбияга қарши санкцияларни жорий қилди. Трамп Колумбия расмийларининг ҳаракатини АҚШ миллий хавфсизлигига таҳдид деб баҳолади.

Президент Truth Social’да Колумбиянинг ҳаракатлари учун қатъий чоралар кўрилишини маълум қилди. Жумладан, Колумбия товарлари учун 25 фоизлик бож тарифлари, Колумбия ҳукумати амалдорлари ва уларнинг тарафдорлари учун АҚШ визаси тақиқланиши, Колумбия ҳукумати партия аъзолари ва уларнинг яқинларига қарши қўшимча санкциялар.

Трампнинг таъкидлашича, «бу фақат бошланиши» ва зарурат туғилса, янада қаттиқ чоралар кўрилади.

Коронавирус лабораториядан тарқалганми?

АҚШ Марказий разведка бошқармаси коронавируснинг келиб чиқишига оид ҳисоботини эълон қилди. Унда вирус сунъий равишда лабораторияда яратилган бўлиши мумкинлиги қайд этилган, аммо буни тасдиқловчи аниқ далиллар йўқ.

Ҳисобот Хитойда вирус тарқалишига оид маълумотлар ва лаборатория ишлари таҳлилига асосланган. МРБнинг таъкидлашича, вируснинг келиб чиқишини тўлиқ тушуниш учун Хитой ҳукумати билан ҳамкорлик зарур.

Ҳисобот АҚШнинг собиқ президентининг топшириғи асосида тайёрланган бўлиб, МРБнинг янги раҳбари Жон Рэтклифф томонидан эълон қилинди. АҚШ Сенати разведка қўмитаси раиси Том Коттон Хитойни вирус тарқалиши учун жавобгарликка тортиш зарурлигини айтди.

Хитой элчихонаси эса коронавирус лабораторияда пайдо бўлгани ҳақидаги даъволарни рад этган ва илм-фанни ҳурмат қилишга чақирган.

АҚШ янги дизайнда доллар чиқармоқчи

АҚШ зарбхонаси банкнотлар дизайнини ўзгартириш бўйича графикни эълон қилди. Банкнотларнинг хавфсизлигини мустаҳкамлаш ва уларни қалбакилаштиришга қарши ҳимоя қилиш учун бу янгиланишлар зарурлиги таъкидланмоқда.

Дизайн ўзгариши босқичма-босқич амалга оширилади ва дастлаб 2026 йилда 10 долларлик янги банкнота муомалага киритилади.

Сўнгра 2028 йилда 50 долларлик, 2030 йилда 20 долларлик, 2032 йилда 5 долларлик, 2034 йилда 100 долларлик алмашади.

Қайд этиб ўтиш керакки, 1 долларлик банкнота 1963 йилдан, 2 долларлик банкнота дизайни эса 1995 йилдан буён ўзгармай келмоқда.

Шунингдек, 1914 йилдан бери муомалага чиқарилган барча доллар банкнотлари муомалада қолаверади. Банклар уларни ҳолати яхши бўлса қабул қилишлари шарт.