«Кундада чопиб ўлдиргандан кўра отиб ташлашгани яхши эди» – Афғонлар қўлида асирликда 105 кун яшаган фарғоналик аскар ҳикояси

1979 йил 12 декабрда СССР Сиёсий бюроси Афғонистонга қўшин киритиш ҳақида қарор қабул қилди. 27 декабрь куни Ўзбекистон, Туркманистон, Тожикистондан умумий ҳисобда 32 минг захирадаги ҳарбий хизматчи чақирилиб, жанговар ҳаракатларга тайёрланди. 25-27 декабрь кунларида Афғонистонга кўплаб ҳарбий бўлинмалар олиб кирилди. Маълумотларга кўра, Ўзбекистондан 64 500 нафар йигит афғон урушига жалб қилинган.

{Yii::t(}

Ўтказиб юбориш 6s

Ўтказиб юбориш

Оилада якка-ю ёлғиз фарзанд бўлган Фарғона вилояти Фарғона тумани Хонқиз қишлоғида туғилган Абдулазиз Паттохонов ҳам 19 ёшида, яъни 1986 йилда афғон урушига жўнаб кетади. Уйга қайтишига атиги 21 кун қолганда у афғон жангчилари қўлига асир тушади.

Қандаҳор шаҳрига кетаётган машиналар карвони афғонлар пистирмасига тушиб қолади. Фарғоналик аскар бошқариб кетаётган машина нишонга олиниши оқибатида юкхонадаги керосин портлайди. Абдулазиз Паттохонов ёнаётган машина эшигини очиб, ўзини пастликка отади. Сакрамоқчи бўлиб ўзини чуқурликка ташлаганида, тўғри пистирмада пойлаб ётган афғонларнинг устига тушади. Кутилмаган ҳолатдан афғонлар саросимага тушиб дарҳол аскар қўлини боғлайдилар. 105 кун давомида Абдулазиз Паттохонов афғонлар қўлида тутқунликда яшайди. Кейинчалик у совет аскарлари томонидан асир олинган 7 нафар афғон жангчиларига алмаштирилади.

Kun.uz мухбири афғонлар қўлида асирлик азоб-уқубатини тортиб, бошидан кўп мусибат ўтган Абдулазиз Паттохонов билан суҳбатлашди. У Афғон диёрида бошидан ўтган воқеаларни ҳикоя қилиб берди... 

Афғонга кетиш...

«Оилада якка-ю ёлғиз фарзандман. Ота ва онам билан бирга яшар эдик. Мактабни тамомлаб, 1985 йилда ДОСААФда 3 ой ҳайдовчиликка ўқиганмиз. ДОСААФни битирганимдан кейин 1986 йилда армияга чақирилдим. “Майский призив” бўлиб бордик. Фарғона вилоятидан 45 нафар бола хизматга чақирилганмиз. Термизга қараб кетдик. Армияга кетишдан аввал Германияга кетаётганимизни айтишган эди. Шундай қилиб Термиз шаҳрида ҳарбий тайёргарлик ўтадик. Афғонистонга кетаётганимизни ана ўшанда билдик.

Термизда эканимизни билган ота-онам 3 ой деганда “Москвич” машинамизда кўргани боришди. Отам раҳматли 2003 йилда ўтиб кетишди. Ўша пайтда Термизга кўргани борган ота-онам мени урушдан олиб қоламиз дейишган. Лекин мен бунга рози бўлмаганман. Қолган шерикларимнинг ҳаммаси уруш бўлаётган Афғон юртига боришга рози эди. Мен ҳам улардан ажралгим келмади...

Шундай қилиб бизни Термиздан Жарқўрғонга олиб кетишди. Жарқўрғондан эса Қундузга учдик. Қундузга етиб бордик. Ҳамма ёқ тўс-тўполон эди. Атрофда тинмай ўқ овозлари эшитиларди. Аэропортда эса танк ва БТР лар у ёқдан бу ёққа ўтарди. Уруш ўчоғига келганимизни ўша ерда ҳис қилдик.

Термизда эканимизда бизга автомат отиш ва машина ҳайдашни ўргатишди...» , – дейди Абдулазиз Паттохонов.

Абдулазиз Паттохонов умрида биринчи марта отишмани кўриб ўзини йўқотиб қўйгани ҳақида сўзлаб берди. У қўрқувдан Калашников автомати тепкисини ўзи билмаган ҳолатда босиб юборган. Натижада оёғи тагига ўқ ёмғири ёғилган.

«Уруш ўчоғида ҳаёт бошланди. Аввал аскарлар ҳаммамиз битта ротада эдик. Кейин эса полк ва батальонларга бўлиб юборди. Вертолётга ўтириб, Пули-Хумри шаҳрига учиб кетдик. Ҳар бир аскарга парашют тақтириб қўйди. Парашютни очишни ҳам билмас эдик у пайтда. Ёшмиз, вертолёт уриб туширилган тақдирда ҳам парашютда қандай сакрашни билмас эдик. Ёшимиз 19 да эди. 159-автомобил бригадасига ҳайдовчиликка ўқиган аскарларни ташлади. 4-5 нафардан бўлиб роталарга бўлиндик. Кейин эса ҳар биримизга юк машинаси берди. Аввалида инструкторлар билан бирга бориб йўлларни кўриб ўрганиб келдик. Биз авиакеросин ва бензин ташийдиган машина ҳайдар эдик. Бочкалар ортилган машинамиз 12 тоннадан юк олар эди. Колоннамизда 50 дан ортиқ юк машина бор эди. Колоннамиз 1 040 рақамли, биз 1-рота эдик.  

Афғонистонга боргандан кейин биринчи марта йўлга чиқдик. Довон узра юк машиналар карвони чиқиб борарди. Довондан тушаётганимизда тўсатдан отишма бошланиб кетди. Бу биринчи марта отишмага киришимиз эди. Колонна тўхтади. Ҳамма машинадан пастга тушди. Бошимизда каска, эгнимизда бронжилет. Тоғ тепасидан биз томонга ўқ ёмғири ёғилар эди.

Машина ғилдираклари тагига ётиб олдик. Шу пайт мен ҳам автоматнинг затворини тортволган эканман. Биринчи марта отишмага кирганим сабаб ўзимни йўқотиб қўйган эдим. Қўлимда турган Калашников автомати тепкисини ҳаяжонланиб кетиб босволган эканман. Автоматим оёғим тагига тинмай ўқ отар эди. Нима қилаётганимни билмас эдим. Ўзим билмаган ҳолда автомат отаётганимни кўриб, катта призивдаги бола ёнимга келиб автоматни қўлимдан тортиб олди-да, “Ҳаётга кўникишга мажбурсан. Ўзингни йўқотма. Бу ер уруш майдони” – деди. Отишмада машина ва бирорта аскарга шикаст етмади. Кобулга бориб юкларимизни ташлаб қайтиб келдик»...

Абдулазиз ака машиналар карвонига афғонлар томонидан гранатомёт отишгани, бунинг оқибатида машинасининг ёғи оқиб кетиб, йўлда қолиб кетган дамларни хотирлади. Шу куни сўхлик Муҳиддин исмли аскар яралангани учун уни вертолётда касалхонага олиб кетишган экан.

«Кунларнинг бирида юк ортилган машинамиз карвони яна йўлга чиқди. Баграм шаҳрига керосин ва солярка олиб ўтувчи қувурлар бор эди. Афғонлар қувурга ўт қўйган экан. Машиналарда келяпмиз. Қувурлар эса ёнар эди. Асфальтга керосин тўкилган экан. Тормоз боссак-да машина сирпаниб кетарди. Асфальтлар ҳам аланга олиб ёнар эди. Аланга ичидан машинани юргизиб борардим. Шу пайт гумбурлаш овози эшитилди. Кучли портлаш бўлди. Бошқариб бораётган машинам бир кўтарилиб ерга тушди. Машина ичи чангга тўлди. 2 метр нарироққа гранатомёт билан уришган экан. Оилада ёлғиз фарзанд бўлганим учунми, ота-онамнинг дуоси сабабми Аллоҳ мени бир ўлимдан сақлаган эди. Машина ёғи асфальтга оқиб кетган эди. 2 та машинамиз аланга ичида қолди. Мен аланга қуршовидан ташқарига чиқиб кетдим. Сўхлик Муҳиддин исмли аскар ярадор бўлди. Уни вертолётга чиқаришиб касалхонага олиб кетишди. Шундан кейин машинамга янги мотор қўйиб таъмирладик. Мен яқин ўртадаги ҳарбий бўлимда қолдим. Юкларимни эса олиб кетишди».

«Тинимсиз ёғилаётган ўқ ёмғиридан қочиб, тоққа чиқиб кетдик. Машиналаримиз портлашлар зарбидан куйиб эриб кетди...»

«Вақт шу алфозда ўтарди. Кунларнинг бирида яна Пули-Хумри шаҳридан юк олиб йўлга чиқдик. Одатда соат 15:00 дан кейин совет колоннасига йўл беркилар эди. Чунки кундуз куни йўлларда бизни душмандан ҳимоя қилиб турувчи танк ва куч воситалари соат 15:00 дан кейин ҳарбий бўлинмаларга қайтар эди.

Қиш фасли эди. Перевалда қор ёғган. Биз ўша куни кеч қолдик. Машина ғилдиракларига занжир боғлаб қор қоплаган довондан базўр ўтган эдик. Шу куни йўлдан кеч қолганимиз сабабли “Жабалсараш”да, Панжшер ва Қобулга элтувчи йўл кесишмасидаги ҳарбий бўлимда қолдик. Кечки овқатни шу ерда қилдик.

Кеч тушгани сабаб қашқадарёлик Насимжон исмли шеригим билан машиналар карвонида қоровуллик қилдик. Қолганлар эса уйқуга кетди. Колонна атрофида айланиб юриб юк ва аскарларга қоровуллик қилдик. Чанқаганим боис сув ичгани сув тўлдирилган машина олдига келиб, сув ичганимни биламан, шу пайт “ҳуштак чалиб” РС снаряди “водовоз” ёнига келиб тушди. Снаряд фосфорли бўлгани учун у портлаб атроф ёруғ бўлиб кетди. Афғонлар бу орқали колонна қаерда турганини осонгина билиб олишди. Шундан кейин яна колоннага қарата 6 та снаряд отилди. Снарядлардан бири машинага келиб тушди. Машинам портлаб, атрофдаги машиналарга ҳам зарар етказди. Тревога бердик. Аскарлар ҳаммамиз тоғга қараб қочиб чиқиб кетдик. 50 та машинадан 6 та машинани тепаликка олиб чиқишга улгурдик, холос. Қолгани портлаб ёниб кетди.

Биз тепаликда туриб ёнаётган машиналарни томоша қилар эдик. Бахтимизга ҳеч ким яраланмади. Эртаси куни тонг саҳарда тепаликдан тушдик. Машиналаримиз эриб кетган эди. Шундай қилиб катта талафот билан ҳарбий бўлимга қайтиб бордик. Бизга янги машина беришди», – дея машъум кунни хотирлади Абдулазиз Паттохонов.

Абдуалазиз ака бошқариб кетаётган машинага снаряд келиб тушган. У ўзини қўлга олиб, ёнаётган машинадан пастга сакраган. Охир-оқибат аскар ўзи билмаган ҳолда пистирмада пусиб ётган афғонлар устига тушган. Колонна томон гранатомётдан отаётган афғонлар айнан у сакраган чуқурликда пусиб ётишар эди. Афғон жангчилари кутилмаган ҳолатдан саросимага тушиб, ёш аскарни асир олишган.

«Машиналарга столба, генераторлар юклаб Ғазна шаҳри орқали Қандаҳор шаҳрига бордик. Ғазна шаҳридан кейинги йўл миналаштирилган экан. Бу йўлдан юриш имконсиз эди. Эрон чегарасига яқин ҳудуддан қумлик орқали миналаштирилган йўлни айланиб ўтиб, Қандаҳор шаҳрига кириб бордик. У ерда озиқ-овқат ва ўқ-дори ташиш билан шуғулландик. Кейин Шинданд шаҳрида жойлашган ҳарбий қисмдан машиналарга авиакеросин юкладик. 1988 йил эди. Афғонистонга борганимга 2 йил бўлган, уйга қайтишимга бор-йўғи 21 кун қолган эди.

Шинданддан керосин юклаб Қандаҳор шаҳрига йўлга чиқдик. Колоннамизда 40-50 та машина бор эди. Қандаҳор шаҳрида тоғлар кам, аксарият қисми қумлик эди. Бир кун саҳрода тунаб қолиб эртаси куни яна йўлга чиқдик. Машинам колоннанинг бошроғида эди. Колонна қишлоқ ичига “чёрний плошад”га кирди. Аввал ҳам бу ҳудуддан колонна ўтган, лекин соғ чиқиб кетмаган экан. Ҳеч бир колонна бу ердан омон чиқмагани учун бу майдон шу ном билан аталган.

Қишлоқ хавфли ҳудуд бўлгани учун колоннада ҳаракатланаётган машина оралиқ масофаси 200 метрдан 500 метргача белгиланди. Чунки колонна ҳужумга учраса, яқинидаги машинага зарар етиши мумкин эди. Кутилганидек, отишма бошланиб кетди. Колоннага пулемётдан тинмай ўқ ёғиларди. Колоннадаги иккинчи ёки учинчи машинада эдим. 500 метр олдинда ҳаракатланаётган машинага снаряд тушиб, ёна бошлади. Ёнаётган машина орқасида эса мен кетаётган эдим. Ундан кейин машинамга отишди. Машинамга ортилган бочка гумбурлаб портлади. Орқани кўрсатадиган ойнага қарасам, бочка ёняпти. Шаҳарга кириб олиш илинжида машина газини борича босдим. Бахтга қарши йўллар ҳам ўйдим-чуқур эди. Тез юришнинг иложи йўқ. Машинадаги керосин ўрнатилган бочка эса ҳамон ёнар, колонна бошидаги икки машина ёнаётганини кўриб турган орқадаги бошқа машиналар ҳаракатланмай жойида турар эди.

Агар мен шу ҳолатда жойимда тўхтаб турадиган бўлсам, колонна учун йўлни тўсиб қўйган бўламан. Машина чайқалгани оқибатида бочкадаги ёнаётган керосин кабинкага тушди. Лобовойдан ўт ёниб тушяпти. Таваккал қилиб машинани тепаликка қараб солдим. Шу алфозда колонна учун йўлни бўшатган эдим. Машинани тепаликка олиб чиқиб “ручной”ни тортдим. Машина эшигини очганимда олов юзимга урди. Соч ва киприкларим куйиб кетди. Эшикни беркитиб, кейинги эшик томонга ўтдим. Қуролларим кабинкада қолиб кетди. Бу эшикда аланга пастроқ эди. Яна озроқ турсам, машина портлар эди. Машинадан пастга сакрадим.

Суви йўқ катта ариқ ичига сакрадим. Сакраган пайтимда афғонлар устига тушибман. Колонна томон гранатомётдан отаётган афғонлар айнан мен сакраган чуқурликда пусиб ётишган экан. Улар ҳам устиларига тушишимни кутмаган эди. Ҳаммаси бир зумда бўлиб ўтди. Кутилмаган ҳолатдан довдираб қолган афғонлар қўлимни қайиришди. Юзимга уришди. Ҳушимдан кетибман.... »

Абдулазиз ака суҳбат асносида ёлланма араб жангчиси пешонасига тўппонча тираб тепкини босгани, лекин отилмай қолгани ҳақида сўзлаб берди. У асирликда қассоблар кундасида қийнаб ўлдиришларидан хавотирга тушиб яшаган.

«Ўзимга келсам, бегона жойда ётибман. Қуролланган афғонлар “шўровий”, “шўровий” дея мени кўрсатишиб, атрофимни ўраб олишган эди. Афғонлар қўлига асирликка тушганим менга худди тушдек туюларди. Солдат формадаман. Қўл-оёғимни боғлашди. Афғонлар “мусулмонмисан?” “қаерликсан?” деб саволга тутишди. Бир пайт араб миллатига мансуб ёлланма қотил келди. Араб мендан “мусулмонмисан?” деб сўради. Мусулмонлигимни, ўзбеклигимни айтдим. Қаерлик эканимни сўрашди. Ўзбекистонлик эканимни айтдим. Калима келтира оласанми? деди. Қўрқувдан калима келтира олмадим. Онам бир пайтлар Ихлос сурасини ўргатган эди. Уларга шу сурани ўқиб бердим. Шундан кейин менинг мусулмон эканимга ишонишди. Улар Бухорони, Имом Бухорийни жуда яхши билишар эди.

Қотил араб келиб ёнидан тўппончани чиқарди. Затворни тортди. Араб тилидан бир нималар деб пешонамга тиради. “Бисмиллоҳир раҳмонир раҳийм” деб тепкини босди. Негадир пистолет отилмади. Аллақачон ўлдим, деб ишондим. Худди шу пайтда инсоннинг кўз ўнгидан кадр ўтар экан. Буни тасаввур қилиш қийин. Ота-онам, қишлоғим кўз ўнгимдан ўтди. Қўлим боғланган эди. Араб яна пистолет затворини туширди. Ўқни олиб магазинга жойлади. Яна арабча бир нималар деб пистолет қўндоғи билан оғиз аралаш бурнимга қараб туширди. Оғзи бурнимдан қон кетарди. Этигимни ечиб қўйишган, қўлимни эса боғлашиб жуссамни деворга суяб қўйишган эди. Афғонлардан бири этигим ичидаги пайтавани олиб қонни артиб қўйди. Бири қўлтиғимдан, яна бири оёғимдан кўтариб ташқарига олиб чиқишди. Рўпарамда болта санчилган қассоблар кундаси турар эди. Кўзим кундага тушганида ҳаммаси тамом, деб ўйладим.»  

Асир олинган аскарнинг бошига чойшаб кийдирилиб, пуштунлар қишлоғига олиб кетилган. У Пуштунлар гуруҳи бошлиғи Толибжон исмли афғон назоратида тутқунликда яшаган. Совет аскарини журналистлар сўроққа тутишган.

«Кундага санчилган болтани кўриб, миямдан нега тўппонча отилмади-ю, ўлиб кетмадим, деган хаёл ўтди. Кундада ўлдирилганимдан кўра тўппончада осонроқ ўламан, деган ўй келди. Мени энди қиймалашиб чопиб ташлашади, деб ўйладим. Кунда турган жойга олиб келишди. Бир пайт қаёқдандир Panasonic камераси кўтарган Покистонлик журналист пайдо бўлди. Ўша пайтда бундай камера Ўзбекистонда йўқ эди. Мен кўрмаган эдим. Камера қаршисида мени тикка қилиб қўлимни боғлашиб, савол-жавоб қилишга тушишди. “Шўровийни қўлга туширдик” деб бир-бирларига гапиришди. Съёмка жараёни тугади.

Ўша куни кечқурун бошимга чойшаб кийдиришиб номаълум томонга олиб кетишди. Қўлимга арқон боғланган. Оёғим яланг. Этигимни ечиб ташлашган эди. Тоғма-тоғ етаклашиб олиб кетишяпти. Бир қишлоққа етиб келдик. Қишлоқда 100-200 нафар пуштун аскари яшар экан. Қишлоқнинг пуштун қабиласи бошлиғи Толибжон деган обрўли шахснинг одамлари мени асирга олишган экан. У ерда қўл-оёғимни кишанлашди.

Адашмасам, 1988 йил 5 март эди. Қишлоқда мендан бошқа асир йўқ эди. У ерда сўроқ-савол бошланди. Аввалига мени офицер деб ўйлашди. Уларга оддий аскарлигимни тушунтирдим. Америка, италян, француз журналистлари келиб интервью олишди. Афғонистонга нима учун келганлигим, асирликдаги ҳаёт ва Ўзбекистондаги оилам ҳақида сўрашди. Журналистлар мендан руслар аскарларга битта қозонда овқат пишириб бериши, аскарлар эса айнан шу битта қозондан овқат ейиши ҳақида сўрашди. Уларнинг наздида биз овқатни алоҳида идишга солмай умумий битта қозонда ер эдик. Мен журналистларнинг саволларига жавобан, Ўзбекистонда ҳам ҳар биримизнинг алоҳида уйимиз, машинамиз борлиги, овқатни эса кўпчилик бир қозондан эмас, қозондаги овқатни алоҳида идишларга солиб ейишимиз ҳақида айтдим. Худди зоопаркка кириб, ҳайвон томоша қилгандек мени томоша қилишарди. Мени кўрсатишиб, “шўровий харабаст” дейишади.

Асирликда ҳаёт бошланди. Қийинчиликларни бошимдан ўтказа бошладим. Кундуз куни кишанларни ечиб қўйишади. Тунда эса кишан оёқ-қўлимга яна тақилади.

Бир қоровул мени қўриқлаб туради. Яна бир қоровул эса қўрғонни қўриқлайди. У ерда менга намоз ўқишни ўргатишди.

Ўша пайтда мен 19 ёшли бўлсам, ёнимда юрган афғонлар 30-35 ёшга кирган соқолли одамлар эди. Кунларнинг бирида банда бошлиғи Толибжон ёнимга келиб хат ёзиб беришимни, уни совет аскарларига жўнатишлари лозимлиги ҳақида айтди. Мен ўз хатим манзилига ҳар эҳтимолга қарши хизмат қилган ҳарбий бўлим манзилини атай бошқача қилиб ёзиб бердим. Кейин билсам, бизнинг аскарлар афғонларга ўлик ёки тириклигимни билиш учун хат ёзиб, хатга жавоб ёзишим орқали тирик эканимга ишонч ҳосил қилишмоқчи бўлишган экан. Мусулмон бўлганлигим учун афғонлар мени унчалик қийнашмади. Ўзлари нима овқат ейишса бериб туришди. Сигарет чекар эдим ўша пайтда, сигаретларимгача олиб келиб беришди. Улар энди Афғонистонда қолишимни хоҳлар эди.

Афғонистонда яшаб қоладиган бўлсанг, Америка дейсанми Покистонгами хуллас исталган давлатга йўлинг очиқ бўлади, дейишди. Мен уларга қўйиб юборишларини сўраб илтимос қилдим. Мен уларга оддий бир аскар эканлигим, афғон заминига уларни ўлдириш учун эмас, балки 2 йил мажбурий хизматни ўташ учун келганлигимни тушунтиришга ҳаракат қилар эдим.

Биз ростдан ҳам афғонга аскарлар учун озиқ-овқат, ўқ-дори ва ёнилғи ташир эдик. Мен уларга оилада якка-ю ёлғиз фарзанд эканлигимни, ота-онам мени қишлоғимда кутаётганликларини айтдим. Шунда улар бизнинг таклифимизни совет аскарлари бажаришса сени қўйиб юборамиз, бунинг акси бўлса, сени отиб ташлаймиз, деб айтишди. Мен афғонларнинг таклифига рози бўлдим. Бундан бошқа чорам ҳам йўқ эди. Лекин улар қандай таклиф эканини айтишмади. »

Ниҳоят тутқунликда яшашга маҳкум этилган аскар кутган онлар етиб келади. Уни совет қўшинлари томонидан асирга олинган 7 нафар афғон жангчисига алмашишади. Абдулазиз аканинг таъкидлашича, бу совет тарихидаги биринчи асирлар алмашинуви эди.

«Орадан уч ярим ой вақт ўтди. Кунларнинг бирида тўсатдан “уйингга қайтасан” дейишди. Лекин мен бу гапга ишонмадим. Бирор жойга олиб бориб ўлдириб ташлашса керак, деб ўйладим. Мотоциклга ўтирғизишди. Мотоциклларда катта гуруҳ бўлиб шаҳар томон қараб кетдик. Қуролланган афғонларнинг катта қисми атрофда тизилиб турар эди. Мен билан советларга асирликка тушган 7 нафар афғонни алмаштириш маросими бўлиши кутилаётган экан. Айнан шу маросим учун ҳам шаҳарда 2 соатда отишмани тўхтатиб туришди. Одатда шаҳарда ўқ овозлари, гумбурлаган овозлар тинмас эди. Шу жойда кўнглим ёриша бошлади. Асирларни алмаштириш эвазига мени озод қилишларига ўша ерда ишона бошладим.

Советлар ва афғон томони ўртасида ерга чизиқ тортилди. Бизникилардан ҳам анча аскар йиғилган экан. Агар шу ерда отишма бошланиб кетгудек бўлса ҳеч ким тирик қолмаслиги аниқ эди. Советларга асир тушган афғонларни кўрдим. 6 нафари обрўли афғон гуруҳи бошлиқлари ва яраланган бир араб жангчиси мен билан алмаштирилишга шай турарди. Битта оддий солдатга 6 нафар афғон қабила бошлиқлари ва ёлланган араб жангчиси алмаштирилиши тарихда кузатилмаган воқеа эди. Аллоҳга ота-онамнинг ноласи етиб борди деб ишондим.

Асирлар алмашинуви жараёнида Афғон асирлари чизиққа қараб бир қадам ташлашса мен ҳам олдинга бир қадам ташлар эдим. Шу даражада эҳтиёткорлик билан ҳаракат қилиняпти. Бир томонда бизникилар, бошқа бир томонда эса афғонлар ҳолатни диққат билан кузатиб туришарди. Атрофдагилар ҳар эҳтимолга қарши қурол билан шай турибди. Чизиқдан ўтдим. Елкамдан тоғ ағдарилгандек бўлди. Асирликдан қутулдим...»

«Асирликда аввалига 5 кун томоғимдан ҳеч нима ўтмаган эди. Фақат сув ичардим холос. Тушкунликка тушиб қолган эдим. Энди мени ўлдиришади, қулоқ бурнимни, қўл-оёғимни кесиб ташлашади деб ўйлар эдим. Фалон аскарни афғонлар тутиб олиб ўлдиришибди, терисини шилиб олишибди деган гапларни эшитар эдик. Совет тарихида биринчи бўлиб мени асир алмашишган экан. Унгача бундай асир алмашиши бўлмаган экан.

Асирликдан қутқарилганимдан кейин штаб армияга олиб келишди. У ерда генерал-лейтенант билан учрашдим. У ерда менга альбом кўрсатишди. Альбомдаги суратларни кўрсатишиб асирлик пайтида 311 нафар совет аскарлари афғонлар қўлига тушиб қолгани, у ерда уларни кўрган-кўрмаганлигимни сўрашди.

Афғонлар мени қўлга туширишгандаги ютубда тарқаган видеолавҳадаги савол-жавобларни россиялик блогер Барханов покистонлик журналистдан олган экан.»  

Абдулазиз аканинг асирликдан қутқарилишида махсус бўлим КГБ зобити майор Поляков бош-қош бўлган эди. Поляков ўзбек аскари қутқарилмагунича соқолини олдирмасликка онт ичган.  

«Ўғилларим ва бошқа танишларим Афғонистонда тутқунликда афғонларнинг мени сўроққа тутгани тасвирланган лавҳаларни кўришганини айтиб қолди. Бошидан бунга ишонмадим. Кейин кўрсам ҳақиқатан афғондаги бошимдан ўтган кадрлар телефонда чиқиб қолди. Ўшандаги тасвирлар покистонлик журналист томонидан сақланган экан.

Махсус бўлимда ишлаган КГБ ходими майор Поляков мени асирликдан қутқариб қолгани маълум бўлди. У мен қутқарилмагунимча соқолини олдирмасликка онт ичган экан. Айнан Поляков мени қутқариш учун афғонлар билан музокаралар олиб борган экан. Асирликдан қутқарилганимдан кейин майор Поляков билан учрашганман.

Асирликка тушганим ҳақида ота-онам билмаган. Тутқунликда эканимда ҳарбий бўлимга ота-онамдан менга хат келаверган. Фарғоналик хизматдошларим ўғлингиз хизмат сафари билан бошқа жойга кетган деб яқинларимга хат жўнатиб туришган.

Кейин время кўрсатувидан журналистлар келишиб мендан интервью олишди. Времядаги интервьюни кўрган қишлоқдагилар уйимизга киришиб мени телевидениеда чиққанимни, афғонлар қўлига асирга тушиб қутқарилганимни айтишган. Ота-онам шундан кейингина бўлиб ўтган воқеадан хабар топишган. Ўшанда қишлоқда роса шов-шув кўтарилган экан. Тоғ-у тошлардан афғонлар қўлидан қочиб келибди, очликда ўт-ўланларгача ебди деган.

Қобулдаги госпиталда даволандим. Кейин эса Пули-Хумри шаҳридаги ҳарбий бўлимимга келдим. У ерда хизматдошларимни кўрдим. Кейин Тошкент госпиталига олиб келишди. У ерда даволандим. Кейин ота-онам Тошкентга келиб олиб кетишди.»  

Абдулазиз ака 2 ўғил ва 2 қизни вояга етказди. 9 нафар невараси бор. Қирликка туташ ерда боғ яратган, икки ўғли билан чорва боқади. Афғонистонда бирга хизмат қилган дўстлари билан тез-тез учрашиб туради.

«Афғонистондан қишлоққа қайтиб келиб уйландим. Фарзандлар дунёга келди. 2 ўғил ва 2 қизни вояга етказдим. Фарзандларимнинг ҳаммасини уйли- жойли қилганман. 9 нафар неварам бор. 

Отам раҳматлик ҳайдовчи эди. Улар билан бирга бу ерларни боғ қилган эдик. Ўрик ва узум экканмиз. Чорва молимиз бор. Деҳқончилик билан шуғулланамиз. Афғонистонда бирга хизмат қилган дўстларим билан доимий алоқадаман. Жанг майдонига қишлоғимиздан 28 киши кетган эдик. Бир дўстимиз вафот этди. 

Афғонистонда машинам портлаган пайтда контузия бўлганман. Онда-сонда ўзимни ёмон ҳис қилсам боғимга келаман. Дарахтларим билан гаплашиб ўзимга тасалли бераман...»

Сарвар Зияев, Kun.uz мухбири.

Монтаж устаси: Абдусалим Абдувоҳидов.